Δεν θυμάμαι πότε ακριβώς σταμάτησα να πιστεύω στον Άγιο Βασίλη αλλά σίγουρα αυτό δεν συνέβη απ’ τη μια στιγμή στην άλλη, σαν μια σοκαριστική αποκάλυψη που γκρέμισε ολόκληρο τον κόσμο μου, αλλά ως μια ομαλή, προσωπική συνειδητοποίηση.
Πριν από λίγες μέρες, όταν στολίσαμε το χριστουγεννιάτικο δέντρο, ο τετράχρονος γιος μου με ρώτησε: «Πότε θα φέρει ο Άγιος Βασίλης τα δώρα;» και αμέσως μετά αναρωτήθηκε φωναχτά: «Μα δεν έχουμε τζάκι για να μπει στο σπίτι». Αμφιταλαντεύτηκα για λίγο, αλλά επέλεξα να τον αφήσω να συνεχίσει να πιστεύει στον παππούλη με την κόκκινη φορεσιά και προτού προλάβω να σκεφτώ κάποια πειστική εξήγηση, ο ίδιος πρόσθεσε, θέλοντας να διώξει οποιαδήποτε αμφιβολία: «Θα μπει από την πόρτα».
«Ο Άγιος Βασίλης παραμένει αμφιλεγόμενος για πολλούς επιστήμονες και γονείς», σχολιάζει η VanessaLoBue, Ph.D., καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Rutgersμε ειδίκευση στη βρεφική και παιδική ανάπτυξη, διευθύντρια του Κέντρου Μελέτης Παιδιού και μητέρα, προσθέτοντας: «Το βασικό επιχείρημα είναι ότι όταν μιλάμε στα παιδιά για ένα μυθικό πρόσωπο που μοιράζει δώρα σε όλα τα παιδιά του κόσμου, τους λέμε ψέματα, όσο καλές κι αν είναι οι προθέσεις μας, περνώντας τους το μήνυμα ότι δεν μπορούν να εμπιστευτούν τους γονείς τους. Επιπλέον, όταν τους λέμε ψέματα για να ενθαρρύνουμε την καλή συμπεριφορά τα παρακινούμε να συμπεριφέρονται σωστά για τους λάθος λόγους».
Συμφωνώ με το δεύτερο επιχείρημα, γι’ αυτό τα δώρα που φέρνει ο Άγιος Βασίλης στο σπίτι μας είναι αδιαπραγμάτευτα, δεν εξαρτώνται από το αν ο γιος μου ήταν «καλό» ή «κακό» παιδί. Σχετικά με το πρώτο επιχείρημα όμως, θα το ρισκάρω. Άλλωστε, η ίδια ειδικός επισημαίνει ότι δεν υπάρχουν δεδομένα ότι η αποκάλυψη της αλήθειας είναι τραυματική για τα παιδιά ή ότι οδηγεί σε προβλήματα εμπιστοσύνης απέναντι στους γονείς τους.
Η απόφαση να αφήσω το παιδί μου να πιστεύει στον Άγιο Βασίλη δεν έχει να κάνει με τα θρησκευτικά πιστεύω μου -ή την απουσία τους- αλλά με τον ρόλο της φαντασίας στην παιδική ηλικία. Ο γιος μου ζει σε έναν κόσμο όπου τα ζώα μιλούν, οι σούπερ ήρωες πετούν και οι μάγοι κάνουν τα μαγικά τους. Δεν πιστεύει ότι όλα αυτά είναι αλήθεια (εκτός, ίσως, από τα ξόρκια των μάγων), έχει αρχίσει ήδη να διαχωρίζει στο μυαλό του τη φαντασία από την πραγματικότητα, αλλά αυτός ο παραμυθένιος κόσμος, όπως έχουν τονίσει επανειλημμένα και οι ειδικοί, όχι μόνο τον διασκεδάζει αλλά επιπλέον καλλιεργεί τις νοητικές δεξιότητές του. Είναι μέρος της φυσιολογικής ανάπτυξής του.
Ο Άγιος Βασίλης, με τους ιπτάμενους ταράνδους, τα ξωτικά και το εργαστήριό του στον Βόρειο Πόλο, είναι και σύμβολο ελπίδας και ανιδιοτελούς προσφοράς. Δεν θα ήταν φανταστικό να υπήρχε ένας άνθρωπος που θα περνούσε όλο τον χρόνο φτιάχνοντας δώρα ακόμα και για τα παιδιά που δεν ζουν σε σπίτια γεμάτα παιχνίδια; Αν ήταν αληθινός, η ιστορία του θα γινόταν, αναμφίβολα, viral και ο ίδιος ένα τεράστιο πρότυπο. Αφού δεν υπάρχει, ωστόσο, μπορούμε να επινοήσουμε αυτό το πρότυπο.
Τα παιδιά μεγαλώνοντας, γύρω στην ηλικία των επτά με εννέα ετών αν όχι νωρίτερα, συνειδητοποιούν ότι ο Άγιος Βασίλης είναι ένας μύθος, κρίνοντας από ό,τι τούς λένε οι άλλοι (π.χ. οι συμμαθητές τους) και από ό,τι αντιλαμβάνονται με τα δικά τους μάτια, σύμφωνα με την LoBue – άποψη που συνάδει και με τη δική μου εμπειρία ως παιδί. Και αν ο γιος μου με ρωτήσει, κάποια στιγμή, μήπως τελικά δεν υπάρχει Άγιος Βασίλης, δεν θα του πω ψέματα.
Προς το παρόν πάντως υπάρχει και ένας εγωιστικός λόγος που διατηρώ τον μύθο του. «Για μένα, ο Άγιος Βασίλης ήταν ένα συναρπαστικό κομμάτι της παιδικής ηλικίας μου, που έδινε μαγεία στις γιορτές. Καθώς πλησιάζουν τα δεύτερα Χριστούγεννα με το παιδί μας, έχω ανακαλύψει ότι αυτή η μαγεία επέστρεψε, μετά από 25 χρόνια. Και κάποιες φορές, ακόμα και οι ενήλικες τη χρειαζόμαστε στη ζωή μας» καταλήγει η ειδικός και δεν θα μπορούσε να με βρίσκει περισσότερο σύμφωνη.
