Έχουμε πολλούς λόγους, μικροί και μεγάλοι, να αισθανόμαστε αυτή την περίοδο απογοητευμένοι, θυμωμένοι, στερημένοι. Ωστόσο, για να επιβιώσουμε μέχρι να βγούμε από το τούνελ της πανδημίας, αλλά και να θωρακιστούμε απέναντι σε όλες τις άλλες δοκιμασίες της ζωής, ένα από τα πολυτιμότερα μαθήματα που μπορούμε να δώσουμε στα παιδιά μας -και στον ίδιο μας τον εαυτό- είναι η αξία της ευγνωμοσύνης για ό,τι έχουμε, ακόμα και για τις πιο «ταπεινές» χαρές. Και η γιορτινή περίοδος, παρά τις πρωτοφανείς φετινές συνθήκες, είναι πλούσια σε αυτές.
Τα δώρα της ευγνωμοσύνης
Η ευγνωμοσύνη, σύμφωνα με μελέτες, συνδέεται με την ευτυχία των παιδιών ακόμα και σε πολύ μικρές ηλικίες όπως τα πέντε χρόνια τους. Τα παιδιά που μεγαλώνουν με περισσότερη ευγνωμοσύνη είναι πιο χαρούμενα, πιο αισιόδοξα και δηλώνουν πιο ικανοποιημένα από τη ζωή τους στην οικογένεια, το σχολείο και τις παρέες τους (στις ηλικίες των 11-13 ετών, Journal of School Psychology). Παρόμοια οφέλη έχουν παρατηρηθεί και σε εφήβους, οι οποίοι μεταξύ άλλων αναδεικνύονται περισσότερο υποστηρικτικοί προς τις κοινότητές τους και λιγότερο ευάλωτοι στην κατάθλιψη. Σε κάθε ηλικία (Clinical Psychology Review) η ευγνωμοσύνη έχει συνδεθεί με ένα πλήθος από οφέλη, από την καλύτερη ψυχική και σωματική υγεία μέχρι τη μακροζωία.
Πώς θα βοηθήσουμε τα παιδιά μας να την καλλιεργήσουν;
Τα ενθαρρύνουμε να λένε «ευχαριστώ»
Ακόμα και αν αυτή η φράση ξεκινήσει ως μια τυπική χειρονομία ευγενείας, τα βοηθάει να αναγνωρίσουν σταδιακά την αξία του να γίνονται αποδέκτες μιας καλής πράξης, είτε πρόκειται για κάτι χειροπιαστό όπως ένα δώρο είτε για κάτι άυλο όπως ο χρόνος που τους προσφέρει π.χ. ένας συγγενής ή φίλος. Ακόμα καλύτερα, τα παρακινούμε να φτιάξουν μια ευχαριστήρια κάρτα, π.χ. προς τον παππού που τους έκανε ένα δώρο Χριστουγέννων. Κάθε φορά που λένε «ευχαριστώ» χωρίς να τους το υπενθυμίσουμε μπορούμε να τα επιβραβεύσουμε λεκτικά με μια φράση όπως: «Μου άρεσε που είπες “ευχαριστώ” στον φίλο σου που σου έδωσε το παιχνίδι του».
Τα παρακινούμε να κατανοήσουν αυτή την έννοια
Αυτή η διαδικασία περιλαμβάνει τέσσερα στάδια: την παρατήρηση, τη σκέψη, το συναίσθημα και την πράξη. Τι σημαίνει αυτό, πρακτικά; Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν, κάνουμε μαζί τους μια συζήτηση όπου θέτουμε, για παράδειγμα, τα παρακάτω ερωτήματα.
- Παρατήρηση: Για ποια πράγματα και για ποιους ανθρώπους στη ζωή σου νιώθεις ευγνωμοσύνη;
- Σκέψη: Γιατί πιστεύεις ότι ο φίλος σου/ο παππούς σου/η δασκάλα σου σού έδωσε αυτό το δώρο; Το έκανε επειδή έπρεπε ή γιατί το ήθελε;
- Συναίσθημα: Πώς αισθάνεσαι που πήρες αυτό το δώρο; Τι σε κάνει περισσότερο χαρούμενος που το πήρες;
- Πράξη: Πώς μπορείς να δείξεις πόσο χαρούμενος είσαι που πήρες αυτό το δώρο; Μήπως να χαρίσεις κι εσύ κάτι στον φίλο/τον παππού/τη δασκάλα σου (δεν χρειάζεται να είναι μια αγορά, αλλά μια κατασκευή ή ένα φιλί).
Τα παροτρύνουμε να εκφράσουν την ευγνωμοσύνη τους με διάφορους τρόπους
Δεν χρειάζεται να είναι ανταπόδοση π.χ. για κάποια χάρη που τους έκανε ένας φίλος, δάσκαλος ή συγγενής, απλά μια πράξη με την οποία εκφράζουν την ευγνωμοσύνη που έχουν αυτό το πρόσωπο στη ζωή τους. Δεν είναι όλα δούναι και λαβείν. Μπορούμε, για παράδειγμα, να τους προτείνουμε να δανείσουν στον κολλητό τους το αγαπημένο τους παιχνίδι, να φτιάξουν ένα γλύκισμα για τη νονά τους ή να βοηθήσουν τον παππού να καθαρίσει το γκαράζ του.
Τους δείχνουμε, στην πράξη, ότι έχουν πολλούς λόγους να αισθάνονται ευγνωμοσύνη
Μοιραζόμαστε μαζί με τα παιδιά ντοκιμαντέρ, ταινίες μυθοπλασίας και βιβλία για χώρες και κοινότητες που στερούνται αγαθά τα οποία εμείς θεωρούμε δεδομένα. Τους μιλάμε για τους συνομηλίκους τους, στην άλλη άκρη του κόσμου ή της γειτονιάς μας, που μπορεί να μην έχουν το προνόμιο μιας σταθερής στέγης, της εκπαίδευσης, ακόμα και ενός πιάτου φαγητού. Αναζητάμε, παρέα, τρόπους για να βοηθήσουμε έμπρακτα αυτά τα παιδιά, για παράδειγμα δωρίζοντας ρούχα, βιβλία και παιχνίδια μας.
Γινόμαστε εμείς τα πιο δυνατά πρότυπα
Ένα παιδί καλλιεργεί την ευγνωμοσύνη εμπνευσμένο κυρίως από τους γονείς του. Προσπαθούμε λοιπόν, μεταξύ άλλων, να λέμε όσο πιο συχνά «ευχαριστώ» μπορούμε, σε γνωστούς και αγνώστους που μας εξυπηρετούν, αλλά και να εκφράζουμε στις συζητήσεις μας με τα παιδιά την ευγνωμοσύνη μας ακόμα και για τα πιο μικρά πράγματα, ακόμα και τις ημέρες που όλα μοιάζουν να πηγαίνουν στραβά. Προσπαθούμε, καταρχήν, να μην αναμασάμε αρνητικές σκέψεις, αλλά να αναζητάμε τη θετική πλευρά των πραγμάτων – όπως είδαμε είναι ωφέλιμο όχι μόνο για τα παιδιά, αλλά και για εμάς τους ίδιους.
Για παράδειγμα, σε μια βροχερή μέρα που μας χάλασε τα σχέδια για παιχνίδι στο πάρκο, μπορούμε να μιλήσουμε για την αξία της βροχής, χάρη στην οποία τα φυτά μεγαλώνουν και ομορφαίνουν τη γειτονιά μας – ιδανικά, το κάνουμε μέσα από ένα παραμύθι ή ένα παιχνίδι.
Πράγματι, ένα από τα πολυτιμότερα μαθήματα είναι να βρίσκουμε το φωτεινό σημείο ακόμα και στη μαυρίλα. Μπορούμε, επίσης, να θέσουμε στα παιδιά το ερώτημα: «Τι καλό μπορεί να βγει από αυτό;». Φυσικά, σε μια αληθινά τραγική κατάσταση, όπως όταν πεθαίνει το σκυλάκι μας, είναι σημαντικό να αφήσουμε να περάσει κάποιος χρόνος προτού αναζητήσουμε μια αχτίδα αισιοδοξίας στην απώλεια – προτείνοντας, ας πούμε, να υιοθετήσουμε και να σώσουμε ένα ακόμα αδέσποτο ζωάκι.
Από τη Γεωργία Καρκάνη
