Είναι, με έναν πρόχειρο υπολογισμό, η δέκατη φορά που σηκώνεται από το κρεβάτι του. Ενώ αναρωτιόμαστε πώς θα τα βγάλουμε πέρα την επόμενη μέρα στη δουλειά μετά από ένα ακόμα καθόλου διασκεδαστικό ξενύχτι, αρχίζουμε μέσα στο μαύρο σκοτάδι να αναζητάμε τις αιτίες που το παιδί μας έχει γίνει νυχτοπούλι, καθιερώνοντας τις συστηματικές νυχτερινές αφυπνίσεις για νερό, τουαλέτα, ακόμα και για μεταμεσονύχτιο παιχνίδι ή κουβεντούλα με τη μαμά και τον μπαμπά.
Τι μπορεί να φταίει; Το πρώτο που έχουμε να κάνουμε είναι να βεβαιωθούμε ότι ακολουθούμε πιστά μια χαλαρωτική βραδινή ρουτίνα, π.χ. με μπάνιο, παραμύθι και ύπνο σε σταθερή ώρα, σε δωμάτιο με χαμηλό φωτισμό, ησυχία και ιδανική θερμοκρασία, από το οποίο φυσικά απουσιάζουν οι οθόνες. Αν το πρόβλημα παρ’ όλα αυτά επιμένει, εξετάζουμε τα επόμενα πιθανά σενάρια.
Έχει κάποια σωματική ενόχληση: Αποκλείουμε καταρχήν τα οργανικά αίτια. Για παράδειγμα ο ύπνος ενός νηπίου μπορεί να «χαλάσει» προσωρινά από κάποιο μπούκωμα ή μια ωτίτιδα. Αν πρόκειται για μακροχρόνια συμπεριφορά, ας εξετάσουμε και το ενδεχόμενο της υπνικής άπνοιας, ειδικά σε περίπτωση που το παιδί ροχαλίζει.
Υποφέρει από φοβίες, έντονο στρες, άγχος: Ιδιαίτερα οι μεγάλες αλλαγές στη ζωή του – για παράδειγμα μια μετακόμιση, ένα νέο αδερφάκι, μια καινούρια babysitter – αποτελούν πηγή έντονου στρες που μπορεί να εκδηλωθεί με διαταραχές ύπνου. Κάποια παιδιά, πάλι, έχουν φοβίες που συνδέονται με τον ύπνο, για παράδειγμα φοβούνται το σκοτάδι. Αν μας εκφράσει κάποιο φόβο, δεν τον υποτιμάμε ποτέ αλλά δοκιμάζουμε τεχνικές που θα το βοηθήσουν να τον νικήσει: ας πούμε, του διαβάζουμε ένα παραμύθι που διδάσκει ότι το σπίτι μας είναι ένα ασφαλές καταφύγιο. Αν ξυπνήσει μέσα στη νύχτα κλαίγοντας μετά από εφιάλτη, το διαβεβαιώνουμε πως ό,τι είδε δεν ήταν αληθινό. Παραμένουμε κοντά του μέχρι να χαλαρώσει (χωρίς απαραίτητα να έχει αποκοιμηθεί) και απομακρυνόμαστε ήρεμα από το δωμάτιο.
Είναι υπερβολικά κουρασμένο ή δεν κουράζεται αρκετά μέσα στη μέρα: Ένα παιδί που δεν έχει την ευκαιρία να εκτονώσει την ενέργειά του μπορεί να υποφέρει από διαταραχές ύπνου. Το ίδιο συμβαίνει, όσο αντιφατικό κι αν μοιάζει, και μετά από μια υπερβολικά εξαντλητική μέρα, εξαιτίας της υπερέντασης που δεν του επιτρέπει να κατεβάσει διακόπτες. Στην πρώτη περίπτωση, δοκιμάζουμε να μειώσουμε τις ώρες του μεσημεριανού ύπνου και/ή να προσθέσουμε στην καθημερινότητά μια σωματική δραστηριότητα όπως ένα άθλημα. Στη δεύτερη, ελαφραίνουμε το πρόγραμμά του. Μετά από μια έντονη εμπειρία, όπως ένα παιδικό πάρτι, δεν το βάζουμε κατευθείαν για ύπνο αλλά του δίνουμε πρώτα την ευκαιρία να χαλαρώσει, ακόμα και αν είναι «προχωρημένη» η ώρα.
Έχει συνδέσει τον ύπνο με μια συγκεκριμένη συνήθεια: Όπως ο ύπνος είναι ένα μοτίβο, το ίδιο ισχύει και για τις διαταραχές του. Για παράδειγμα, όταν ένα παιδί σηκωθεί το βράδυ για τουαλέτα και αμέσως μετά πάει στο κρεβάτι των γονιών του για να συνεχίσει εκεί τον ύπνο του, μπορεί αυτή η συνήθεια σταδιακά να παγιωθεί. Δεν το επιπλήττουμε, αλλά καταφεύγουμε στη θετική επιβράβευση: π.χ., του δίνουμε ένα αυτοκόλλητο για κάθε συνεχόμενη νύχτα που θα καταφέρει να κοιμηθεί στο δωμάτιό του.
Επιζητά την προσοχή μας: Αν το επίκεντρο των νυχτερινών αφυπνίσεών του είναι η μαμά και ο μπαμπάς μπορεί, απλά, να διεκδικεί την προσοχή μας. Θα το καταλάβουμε αν π.χ. μας ζητάει διαρκώς μέσα στη νύχτα να το σκεπάσουμε ή να του φέρουμε ένα ποτήρι νερό. Η ανάγκη του για προσοχή μπορεί ακόμα και να το κάνει να προφασιστεί μια φοβία –να αρχίσει π.χ. να παραπονιέται ότι ένα τέρας κρύβεται κάτω από το κρεβάτι του– χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι δεν θα αφουγκραστούμε την οποιαδήποτε ανησυχία του. Σε τέτοιες περιπτώσεις, το βοηθάμε ήρεμα να αποκοιμηθεί, ταυτόχρονα όμως ελαχιστοποιούμε τις νυχτερινές αλληλεπιδράσεις μας και προσπαθούμε να του εξασφαλίσουμε περισσότερο χρόνο και προσοχή μέσα στη μέρα.
Υπνοβατεί, ουρλιάζει στον ύπνο του (νυχτερινοί τρόμοι) ή μισοξυπνάει σε σύγχυση (σύγχυση της εγρήγορσης, είναι δηλαδή ταραγμένο και σε μια κατάσταση μεταξύ ύπνου και ξύπνιου): Όλες αυτές οι συμπεριφορές ονομάζονται παραϋπνίες και, όσο τρομακτικές κι αν μας φαίνονται, είναι ιδιαίτερα κοινές. Εφόσον δεν συνοδεύονται από άλλα συμπτώματα συνήθως δεν κρύβουν κάποια παθολογία αλλά υποχωρούν με την πάροδο του χρόνου. Στη διάρκειά τους αποφεύγουμε να ξυπνήσουμε το παιδί, παραμένουμε ήρεμοι και, αν υπνοβατεί, το κατευθύνουμε με ασφάλεια προς το κρεβάτι του.
BOOM Note: Αν οι διαταραχές ύπνου επιμένουν και υπονομεύουν τη λειτουργικότητά του μέσα στη μέρα, για παράδειγμα του προκαλούν εκνευρισμό, δυσκολία συγκέντρωσης ή έντονη κόπωση, δεν διστάζουμε να συμβουλευτούμε ειδικό.
