Κάνει την πιο χαρούμενη δουλειά του κόσμου και συναναστρέφεται καθημερινά δεκάδες ανθρώπους που δακρύζουν από χαρά με αφορμή τη γέννηση ενός μωρού. Επειδή όμως η σημερινή μέρα, όπως και όλος ο Οκτώβριος είναι μήνας ευαισθητοποίησης για τη νεογνική απώλεια και την απώλεια κύησης, εμείς μιλήσαμε με τη μαία Βούλα Γιαξή, για εκείνες τις περιπτώσεις, που τα δάκρυα πηγάζουν από ανείπωτη θλίψη…
Βούλα, πόσες φορές έχεις υπάρξει παρούσα σε ένα τέτοιο περιστατικό; Πώς το έχεις διαχειριστεί;
Αρκετές φορές… Κάθε μία από τις περιπτώσεις είναι διαφορετική αλλά όλες είναι εξίσου δύσκολες. Παραμένω ψύχραιμη αλλά όχι ψυχρή. Η αποβολή μπορεί να προκαλέσει περίεργες σκέψεις και πολύ έντονα συναισθήματα. Κάποιες γυναίκες αισθάνονται ότι στερήθηκαν κάτι πολύτιμο. Άλλες νιώθουν θυμό και πως το σώμα τους τις πρόδωσε. Πολλές φοβούνται την κριτική των άλλων. Ορισμένες άλλες βιώνουν ισχυρό πλήγμα στην αυτοεκτίμησή τους. Και πολλές κρύβουν αυτά που αισθάνονται, φοβούμενες ότι ο κόσμος θα χαρακτηρίσει τις αντιδράσεις τους «υπερβολικές». Αφήνω πίσω τα δικά μου συναισθήματα και λειτουργώ με ενσυναίθηση. Προσπαθώ να νιώθω μαζί με το ζευγάρι που έχω απέναντι μου. Να βλέπω με τα μάτια τους, να ακούω με τα αυτιά τους, να νιώθω με την καρδιά τους…
Υπάρχει «σωστή» αντίδραση;
Η απώλεια στην διάρκεια της εγκυμοσύνης δεν είναι και δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως «αόρατος θάνατος», ούτε ως ένα πένθος το οποίο δεν είναι «κοινωνικά αποδεκτό». Η μητέρα δε θέλει να ακούσει φράσεις όπως, «μην το σκέφτεσαι» ή «σταμάτα τώρα να κλαις, να είσαι δυνατή». Τέτοιες φράσεις αναχαιτίζουν την υγιή διαχείριση του πένθους και κάνουν τον άνθρωπο να κλείνεται πιο πολύ στον εαυτό του. Το ζευγάρι περνά διάφορα στάδια πένθους. Στην αρχή σοκάρεται από την απώλεια, ακολουθεί το στάδιο της άρνησης και η «διαπραγμάτευση», η σκέψη δηλαδή «τι άλλο θα μπορούσε να είχε συμβεί αν …» και ύστερα έρχεται ο θυμός, έως ότου φτάσει στην αποδοχή του γεγονότος. Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι προτιμότερο να πούμε σε μια γυναίκα «είμαι εδώ για σένα» ή «είναι δύσκολο αυτό που περνάς», και να της δείξουμε κατανόηση και αγάπη, δίνοντάς της μια μεγάλη και ζεστή αγκαλιά.
Έχει τύχει να κληθείς εσύ να ανακοινώσεις στους άμεσους συγγενείς τη δυσάρεστη εξέλιξη; Ποιος είναι ο ενδεδειγμένος τρόπος;
Πάντα συμμετέχουμε στη διαδικασία ενημέρωσης του ευρύτερου περιβάλλοντος. Στόχος μας είναι να τους αποφορτίσουμε ψυχολογικά, στο μέτρο του δυνατού πάντα, και να επικεντρωθούμε κυρίως στο πώς θα διαχειριστούν το ζευγάρι. Οι γονείς θα πρέπει να ενθαρρύνονται και να πλαισιώνονται από αγαπημένα τους πρόσωπα για να πενθήσουν την απώλεια του παιδιού τους, με τον τρόπο που τους ανακουφίζει. Και καλό είναι να αποφεύγονται φράσεις όπως «θα κάνεις άλλο». Οι γυναίκες με περιγεννητικό πένθος δε θα κάνουν ένα άλλο μωρό στη θέση του μωρού τους. Πρέπει να κατανοήσουμε πως κάθε φορά που μια γυναίκα φέρει τη ζωή μέσα της, φέρνει στη ζωή ένα ακόμα παιδί αλλά και μια νέα μητέρα που γεννιέται μαζί του.
Υπάρχει τρόπος να απαλύνει κανείς τον πόνο μιας μαμάς που δεν πρόλαβε να κρατήσει στην αγκαλιά της το μωρό της;
Η μητέρα έχει πάντα το δικαίωμα να δει το παιδί της, να το κρατήσει στην αγκαλιά της (αν πρόκειται για προχωρημένη εγκυμοσύνη), και να το αποχαιρετήσει… Υπάρχουν φορές που οι γονείς μας φέρνουν ρουχαλάκια που έχουν αγοράσει οι ίδιοι, ή κάποιο αντικείμενο που θέλουν να το συνοδεύει. Του δίνουν όνομα. Άλλες φορές γράφουν ένα γράμμα, μικρότερο ή μεγαλύτερο για όλα όσα θέλουν να του πουν. Αυτός είναι ο τρόπος μου να υποστηρίξω μια μητέρα, να σπάσω τη σιωπή! Να την ενημερώσω και να την υποστηρίξω προκειμένου να το αποχαιρετήσει όπως επιθυμεί. Υγιές είναι να δημιουργήσουμε αναμνήσεις. Όπως άλλωστε είπε ο Sigmund Freud, «το να θυμάσαι είναι ο καλύτερος τρόπος για να ξεχάσεις».
Πώς μπορεί κανείς να βοηθήσει ένα νέο ζευγάρι να διαχειριστεί το πένθος;
Ο πόνος έρχεται σε κύματα, των οποίων η ένταση και η συχνότητα μειώνονται με την πάροδο του χρόνου. Τις πρώτες μέρες βρίσκονται στον «αυτόματο πιλότο», κάνουν κινήσεις μηχανικά ενώ «παλεύουν» με τα συναισθήματά τους. Ωστόσο, τις επόμενες μέρες οι νευροδιαβιβαστές επανέρχονται στα φυσιολογικά επίπεδα και τότε ίσως ο πόνος ενταθεί. Αυτό που έχει σημασία τον πρώτο καιρό, είναι να είμαστε «εκεί» για να ακούσουμε τι έχει να μας πει ο άλλος άνθρωπος, πώς το βιώνει όλο αυτό, τι σκέψεις του προκαλεί η απώλεια αυτή για τον εαυτό του, τι νόημα δίνει ο ίδιος στην απώλεια. Να κρατήσουμε χώρο για τον άλλο, αποφεύγοντας να δώσουμε συμβουλές ή να εξιστορούμε δικές μας εμπειρίες με λεπτομέρειες. Να σταθούμε με σεβασμό απέναντι στα συναισθήματά του και να τον διευκολύνουμε να τα εκφράζει. Επιπλέον, πολύ σημαντικό είναι να αναγνωρίσουμε μέσα μας πως είμαστε κι εμείς ευάλωτοι και πως φοβόμαστε κι εμείς αυτό που συμβαίνει στον άλλο άνθρωπο. Ο κόσμος των ηπερηρώων υπάρχει μόνο στα παραμύθια. Σε ό,τι αφορά την πραγματικότητα, «We’re only human after all…..»
Πιστεύεις πως αυτές οι περιπτώσεις αποτελούν ακόμα ταμπού για την ελληνική κοινωνία; Πως δηλαδή μια γυναίκα που έχει βιώσει μια τέτοια εμπειρία δεν μπορεί να τη συζητήσει;
Το θέμα της αποβολής, παρότι δεν είναι ασυνήθιστο, παραμένει για αρκετές γυναίκες ένα θέμα-ταμπού. Πολλές γυναίκες απογοητεύονται από τη δυσκολία του να επικοινωνήσουν το πένθος τους στους άλλους και κλείνονται στον εαυτό τους. Η αποβολή δεν είναι αποτυχία ούτε καταδίκη, και βέβαια δεν είναι κάτι για το οποίο πρέπει να ντρεπόμαστε ή να κρυβόμαστε. Μια γυναίκα πρόσφατα μου είπε, πως από τότε που άρχισε να μοιράζεται την ιστορία της, σχεδόν κάθε γυναίκα στην οποία μιλάει αναφέρεται σε μια παρόμοια εμπειρία που είχε η ίδια, η αδερφή της, η φίλη της, η μητέρα της, γι’ αυτό και θα συνεχίσει να τη μοιράζεται. Επιθυμώ τη δημιουργία μιας κοινωνίας, όπου μια γυναίκα θα μπορεί να θλίβεται ανοιχτά για το χαμένο παιδί της, αντί να κρύβεται και να νιώθει αμηχανία.
Στον όρκο της μαίας τονίζεται ρητά, μεταξύ άλλων, και η εχεμύθεια. Δεδομένου πως πολλές φορές είσαι ο μόνος άνθρωπος τον οποίο μπορεί να εμπιστευτεί μια μαμά, και αντιλαμβάνεσαι πράγματα που λέγονται και κυρίως αυτά που δεν λέγονται, πώς διαχειρίζεσαι όλο αυτό το βάρος; Πώς αποφορτίζεσαι;
Η ζωή είναι ένα σπουδαίο δώρο. Κάθε δευτερόλεπτο είναι σημαντικό. Τίποτα δεν είναι δεδομένο. Είμαστε ατελή όντα και το μόνο που έχει σημασία είναι η αγάπη. Η ζωή μας έχει όλες τις γεύσεις, πικρές και γλυκές. Και η Μαιευτική με έμαθε να αναγνωρίζω τη σπουδαιότητα των ανθρώπων. Η αξιοπρέπεια είναι αναφαίρετο δικαίωμα όλων. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε από τα δύσκολα περιστατικά, τις ξεχωριστές ιστορίες, τις ανησυχίες και τα συναισθήματα των ανθρώπων που εμπλέκονται, είναι να διδαχθούμε. Κάθε μέρα που πηγαίνω στη δουλειά μου φροντίζω να θυμάμαι αυτό: «Όταν δίνεις να ξεχνάς, όταν παίρνεις να θυμάσαι».
Η μητέρα έχει πάντα το δικαίωμα να δει το παιδί της, να το κρατήσει στην αγκαλιά της (αν πρόκειται για προχωρημένη εγκυμοσύνη), και να το αποχαιρετήσει.
Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το φθινόπωρο του 2019 στο 1ο τεύχος του BOOM που μπορείτε να διαβάσετε εδώ
