Ο Γκράχαμ Γκριν έγραφε πως «υπάρχει πάντα στην παιδική μας ηλικία μια στιγμή που ανοίγει μια πόρτα και μπαίνει το μέλλον». Και μαζί με αυτό έρχεται το κρίσιμο ερώτημα: Τι θα γίνω όταν μεγαλώσω. Συναντήσαμε τον Καθηγητή Στέλιο Δ. Κατρανίδη, Πρύτανη του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, και συζητήσαμε μαζί του για το πώς μπορούν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί να βοηθήσουν τα παιδιά να πάρουν τη σωστή απόφαση.
Εργαζόμαστε τα 2/3 της ζωής μας και η επιλογή επαγγέλματος είναι καθοριστικής σημασίας για την ποιότητα και την εξέλιξή της. Πώς μπορούν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί να βοηθήσουν τα παιδιά να πάρουν μια «σωστή» απόφαση σε σχέση με το επάγγελμα που θα ακολουθήσουν;
Κρίσιμη ερώτηση. Η απάντηση μπορεί να είναι γεμάτη συγκεκριμένες παραινέσεις, κανόνες, παραδείγματα, παλιές και νέες σοφίες. Μπορεί να είναι ένας δεκάλογος οδηγιών ή ένα βιβλίο κοινωνικής δεοντολογίας. Ωστόσο, θα προτιμούσα κάτι πολύ λιγότερο και, συγχρόνως, πολύ περισσότερο: Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά με την αγάπη τους και οι εκπαιδευτικοί με την αφοσίωση στο καθήκον τους. Επιπλέον, οι γονείς να βοηθούν τα παιδιά τους να έχουν «πραγματικές» εμπειρίες. Να γνωρίσουν τον κόσμο όπως είναι στην πραγματικότητα και όχι όπως προβάλλεται μέσα από τα φίλτρα της τηλεόρασης και του διαδικτύου.
Δεν είναι λίγοι οι φοιτητές που, αφού συμπληρώσουν το πρώτο έτος σπουδών, συνειδητοποιούν πως δεν έχουν κάνει τη σωστή επιλογή. Πιστεύετε πως γίνονται λάθη στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζεται ο σχολικός επαγγελματικός προσανατολισμός στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση; Τι θα αλλάζατε;
Πιστεύω ότι το πρόβλημα είναι ευρύτερο, δεν έγκειται μόνο στη διαδικασία με την οποία γίνεται ο επαγγελματικός προσανατολισμός στα σχολεία. Αρχίζει από το σπίτι και από τις προσδοκίες που καλλιεργούν οι γονείς στα παιδιά τους. Ασφαλώς, όμως, και η συμμετοχή των εκπαιδευτικών δομών είναι σημαντική. Στο θέμα αυτό τα πανεπιστήμια μπορούν να παίξουν έναν σημαντικό ρόλο. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι εκδηλώσεις όπως αυτή που διοργανώνεται κάθε χρόνο στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, με τίτλο «Μαθαίνω πριν Σπουδάσω» και στην οποία περίπου 1.000 μαθητές λυκείου ενημερώνονται κάθε χρονιά για τα αντικείμενα που διδάσκονται στο Πανεπιστήμιο και τις προοπτικές αποκατάστασής τους. Η διοργάνωση και αξιοποίηση ανάλογων εκδηλώσεων κι από άλλους εκπαιδευτικούς φορείς θα ήταν ένα καλό βήμα για την αντιμετώπιση του ζητήματος.
Πώς φαντάζεστε το πανεπιστήμιο του μέλλοντος;
Ως ένα πανεπιστήμιο ενταγμένο σε διεθνή πανεπιστημιακά δίκτυα, ανοιχτό και εξωστρεφές, καθώς έχουμε μπει ήδη στην περίοδο της παγκοσμιοποίησης και στον χώρο της παιδείας και του πολιτισμού. Αυτό σημαίνει ότι εκατομμύρια άνθρωποι έχουν δυνατότητες πρόσβασης στις ίδιες πηγές πληροφόρησης, διαβάζουν τα ίδια πράγματα, βλέπουν τα ίδια τηλεοπτικά προγράμματα, ενδιαφέρονται και καταναλώνουν τα ίδια προϊόντα και υπηρεσίες και επιδιώκουν την απόκτηση της νέας γνώσης, έχοντας ταυτόχρονα την ευκολότερη παρά ποτέ πρόσβαση στις πηγές της. Μέσα στα νέα αυτά δεδομένα η διεθνής διάσταση των πανεπιστημίων και ειδικότερα οι διεθνείς συνεργασίες στην έρευνα και τη διδασκαλία αποκτούν ένα νέο, ειδικό βάρος και για τα ίδια τα πανεπιστήμια αλλά και για την περιφέρεια και τη χώρα στην οποία αυτά βρίσκονται.
Αν είχατε τη δυνατότητα να κάνετε τρεις αλλαγές στα ελληνικά πανεπιστήμια, ποιες θα ήταν αυτές;
Πρώτον, θα ενίσχυα το αυτοδιοίκητο των πανεπιστημίων, το οποίο σήμερα μόνο ένα κατ’ ευφημισμό αυτοδιοίκητο είναι. Δεύτερον, θα συνέδεα τη χρηματοδότηση των πανεπιστημίων με τα αποτελέσματα μιας συνεχούς αξιολόγησής τους, και τρίτον, θα προωθούσα τις διεθνείς συνεργασίες σε όλους τους τομείς της έρευνας και της διδασκαλίας.
Ποια θεωρείτε πως είναι τα πέντε επαγγέλματα του μέλλοντος;
Θα ήθελα να αποφύγω να δώσω έναν αριθμητικό κατάλογο επαγγελμάτων που θα έχουν την πρωτοκαθεδρία όσον αφορά την ικανοποίηση των αναγκών της κοινωνίας του αύριο. Όσον αφορά πάντως τους κλάδους σπουδών που επιλέγει κανείς, αν εξαιρέσω τα γνωστικά αντικείμενα που άμεσα συνδέονται με την άσκηση συγκεκριμένου επαγγέλματος (π.χ. ιατρικές σχολές), δε θα συνιστούσα την υπερβολική εξειδίκευση στις προπτυχιακές σπουδές. Και αυτό, επειδή οι μεταβολές στα τεχνολογικά και επαγγελματικά δεδομένα είναι ταχύτατες και μεγάλες, έτσι ώστε κάθε πρόβλεψη να ισοδυναμεί με μαντεία και οιωνοσκοπία. Μπορώ όμως να πω πως προοπτικές θα έχουν τα επαγγέλματα εκείνα που θα είναι περισσότερο «σπονδυλωτά», άρα και προσαρμόσιμα στις εξελίξεις και κατακτήσεις του μέλλοντος. Αυτά βέβαια εξαρτώνται και από τη χώρα στην οποία δραστηριοποιείται κανείς. Για παράδειγμα, κάποιες μελέτες που έγιναν στην Ελλάδα δείχνουν ως σημαντικούς τομείς απασχόλησης του μέλλοντος την πληροφορική, τον τουρισμό, τη ναυτιλία. Αντίστοιχη έρευνα στη Βρετανία έδειξε ως επαγγέλματα του μέλλοντος την κατασκευή μελών ανθρωπίνου σώματος, τη νανοϊατρική, τους πιλότους διαστημοπλοίων…
Πολλές νέες ελληνικές startυps έχουν αναδειχθεί τελευταία στον τομέα της Αγροτικής Οικονομίας, που είναι και το βασικό γνωστικό σας αντικείμενο. Είναι αυτός ένας κλάδος που έχει προοπτικές στην Ελλάδα;
Η Αγροτική Οικονομία ήταν ανέκαθεν ένας σημαντικός κλάδος για τη χώρα μας, ο οποίος όμως τα τελευταία χρόνια διαβρώθηκε μέσα από το καθεστώς των συνεχών επιδοτήσεων, κάτι που παρεμπόδισε τον προσανατολισμό του στις ραγδαία μεταβαλλόμενες συνθήκες, τόσο των εγχώριων όσο και των διεθνών αγορών. Το φαινόμενο των νεοφυών επιχειρήσεων στον κλάδο αυτό ακολουθεί τη γενικότερη τάση για καινοτομικές προσεγγίσεις σε παραδοσιακές επιχειρηματικές πρακτικές, όμως, ακόμη περισσότερο από ότι σε άλλους κλάδους, έχει πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας, καθώς τα ελληνικά αγροτικά προϊόντα, όταν αξιοποιηθούν με οργανωμένο και σοβαρό τρόπο, αποτελούν εγγύηση επιτυχίας. Υπάρχουν σημαντικές δυνατότητες όσον αφορά την αξιοποίηση νέων τεχνολογιών στην αγροτική παραγωγή, καθώς και εξαιρετικές προοπτικές για βελτιώσεις στους τομείς της εμπορίας και της μεταποίησης των αγροτικών προϊόντων. Χρειαζόμαστε προϊόντα ποιότητας με ταυτότητα, που να απευθύνονται σε καταναλωτές υψηλού εισοδήματος, άρα και διατεθειμένων να πληρώνουν υψηλές τιμές, που να καλύπτουν το, συχνά και για αντικειμενικούς λόγους, υψηλό κόστος παραγωγής της ελληνικής γεωργίας.
"Θα προέτρεπα έναν έφηβο να κάνει ένα ταξίδι στο μέλλον, να δει τον εαυτό του έπειτα από 15 επαγγελματικά χρόνια και να φανταστεί ποια θα ήταν η εικόνα που θα τον έκανε ευτυχισμένο."
Τελικά τα παιδιά σήμερα είναι πιο ώριμα σε σχέση με παλιότερα;
Τα παιδιά πάντοτε είναι παιδιά. Αυτό που τα κάνει να συμπεριφέρονται πιο ώριμα ή πιο ανώριμα είναι το περιβάλλον και οι συνθήκες στις οποίες μεγαλώνουν. Δεν μπορεί να είναι ίδια η συμπεριφορά ενός προσφυγόπουλου, που έχει ζήσει την τραγωδία ενός ξεριζωμού και της απώλειας αγαπημένων του προσώπων, με τη συμπεριφορά ενός «καλομαθημένου» παιδιού, που οι γονείς του δεν του χαλούν χατίρι. Επιπλέον, στην «εξίσωση» πρέπει να λάβουμε υπόψη τον βομβαρδισμό που δέχεται η νέα γενιά από τα σύγχρονα μέσα επικοινωνίας, είτε πρόκειται για την τηλεόραση είτε για το ίντερνετ. Αυτά διαμορφώνουν πολλές φορές ένα εικονικό περιβάλλον και χαρακτήρες ανεξέλεγκτους και άσχετους από την πραγματικότητα στην οποία μεγαλώνει το παιδί. Ως εκπαιδευτικός, επιτρέψτε μου πάντως να πω πως την καλή αγωγή στα παιδιά, την ευγένεια, τις αρχές της αλληλεγγύης και της ανοχής στη διαφορετικότητα τα διδάσκει και την κύρια ευθύνη την έχει η οικογένεια. Το σχολείο και αργότερα το πανεπιστήμιο έχουν κατά βάση άλλο ρόλο: Να δίνουν γνώσεις και να καλλιεργούν δεξιότητες.
Αν υπήρχαν πέντε απλές συμβουλές που θα μπορούσαν να βοηθήσουν έναν έφηβο να επιλέξει τι θα σπουδάσει, ποιες θα ήταν αυτές;
Αν και δε συμφωνώ με τους απλουστευτικούς «οδηγούς χρήσης», αυτό που θα συμβούλευα έναν έφηβο είναι να επιλέξει με βάση τις προσωπικές του επιθυμίες και τις ικανότητες που έχει. Θα τον προέτρεπα, μάλιστα, να κάνει ένα ταξίδι στο μέλλον, να δει τον εαυτό του έπειτα από 15 επαγγελματικά χρόνια και να φανταστεί ποια θα ήταν η εικόνα που θα τον έκανε ευτυχισμένο. Αν διαμορφώσει άποψη για αυτό, η απάντηση στο τι θα σπουδάσει γίνεται ευκολότερη. Αν σας ζητούσαν να αφιερώσετε μια φράση, έναν στίχο από ένα ποίημα ή ένα οποιοδήποτε λογοτεχνικό απόσπασμα σε έναν έφηβο σήμερα, ποιο θα επιλέγατε; Διαβάζοντας πρόσφατα ένα έργο του Αντρέ Ζιντ, μου έμεινε κάτι που θεωρώ πολύ σημαντικό, ιδιαίτερα όταν απευθύνεται κανείς σε νέα παιδιά: Να πιστεύετε αυτούς που ψάχνουν την αλήθεια, να αμφιβάλλετε για αυτούς που την έχουν βρει!
Διαβάστε ολόκληρο το πρώτο τεύχος του BOOM εδώ
