Όταν ρώτησα πρόσφατα τον γιο μου τι θέλει να γίνει όταν μεγαλώσει, απάντησε: «πράκτορας». Τα παιδιά ιντριγκάρονται από τις μυστικές αποστολές, τις οποίες η Ελένη Ανδρεάδη, μέσα από την επιτυχημένη σειρά παιδικών βιβλίων της «Πράκτορες του πλανήτη» (βραβευμένη, για το πρώτο βιβλίο της, με το Κρατικό Βραβείο Παιδικού Βιβλίου), συνδυάζει με την καλλιέργεια περιβαλλοντικής συνείδησης, επιστρατεύοντας τους μικρούς αναγνώστες για τη σωτηρία της Γης. Περιβαλλοντική σύμβουλος με διεθνή δράση, ιδρύτρια της Μη Κερδοσκοπικής Οργάνωσης Πράκτορες του Πλανήτη που διεξάγει βραβευμένα σχολικά προγράμματα, αξίζει να τη γνωρίσουμε καλύτερα με αφορμή την κυκλοφορία του νέου βιβλίου της σειράς, «Η απαγωγή της Δ».
Πώς γεννήθηκε η ιδέα της δημιουργίας της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης Πράκτορες του Πλανήτη και των ομώνυμων βιβλίων;
«Όταν ζούσα στο Λονδίνο πριν από δεκαπέντε χρόνια δούλευα ως περιβαλλοντικός σύμβουλος σε ένα ντοκιμαντέρ, μέσω του οποίου έμαθα για μια ομάδα παιδιών στην Ινδία που είχαν καταφέρει να εξαλείψουν την πλαστική σακούλα στο χωριό τους. Εντυπωσιάστηκα και σκέφτηκα πως τα ίδια τα παιδιά μπορούν να διεκδικήσουν ένα καλύτερο παρόν και μέλλον. Για να απευθυνθώ σε μαθητές δημοτικού σκέφτηκα το τέχνασμα της υιοθέτησης του ρόλου του μυστικού πράκτορα για την υπηρεσία της Περιβαλλοντοπόλ, που εντοπίζει παιδιά στον κόσμο να την βοηθήσουν στο περιβαλλοντικό έργο της καθώς οι ενήλικες έχουν αποτύχει. Μέσα από αποστολές, τα παιδιά ευαισθητοποιούνται, διασκεδάζουν και λαμβάνουν δράση, είτε στα σχολεία μέσω των βιωματικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων που υλοποιούμε σε όλη την χώρα είτε μέσω της σειράς των βιβλίων».
Τι διαφορετικό να περιμένουμε από το νέο βιβλίο, «Η απαγωγή της Δ», και ποια στοιχεία το συνδέουν με τα προηγούμενα της σειράς;
«Είναι ίσως το πιο φιλόδοξο βιβλίο της σειράς μέχρι τώρα, από την άποψη ότι ενώνονται όλοι οι ήρωες από όλα τα βιβλία και η περιπέτεια έχει ακόμα πιο ξέφρενο ρυθμό. Επίσης ο πρωταγωνιστής του βιβλίου, ο αναγνώστης, επαναστατεί και αρνείται να είναι το πιόνι του συγγραφέα! Φυσικά, τα στοιχεία που το συνδέουν με περασμένα βιβλία είναι οι ήρωες, η χρήση του χιούμορ, το ταξίδι στις άκρες του κόσμου, ο Ιβάν ο υπερκακός – και τελικά η διαπίστωση πως το πρόβλημα που καλούνται να λύσουν τα παιδιά έχει δημιουργηθεί από εμάς τους ίδιους τους ανθρώπους και όχι από τον Ιβάν».
Τι κάνει τα βιβλία των Πρακτόρων τόσο αγαπημένα; Μπορείτε να μοιραστείτε μαζί μας κάποια από τα μυστικά τους;
«Σε κάθε βιβλίο προσπαθώ να λύσω μια σπαζοκεφαλιά: βάζω τους ήρωες στις πιο εξωφρενικές και ακατόρθωτες καταστάσεις που μπορώ να σκεφτώ. Μετά προσπαθώ να τους βγάλω από εκεί, με έναν τρόπο ικανοποιητικό για εμένα και, ελπίζω, για τον αναγνώστη. Γελάω πολύ καθώς τα γράφω. Μου αρέσει πάρα πολύ να γράφω διάλογο, και τα βιβλία είναι πλούσια σε διάλογο. Η εκπαιδευτική πληροφορία στοχεύω να περνάει σχεδόν απαρατήρητη. Είναι ένα υβρίδιο εκπαιδευτικού και λογοτεχνικού βιβλίου, με πρωταγωνιστή τον αναγνώστη, και κυρίαρχες τις υπέροχες εικόνες του Στέφανου Κολτσιδόπουλου. Πιστεύω πως αυτές οι ιδιαιτερότητες, και η χρήση χιούμορ, τα έκαναν να αγαπηθούν».
Μπορείτε να μας δώσετε μερικές ιδέες για δραστηριότητες παράλληλες με την ανάγνωση των Πρακτόρων του Πλανήτη, που μπορούμε να οργανώσουμε αυτή την εποχή στο σπίτι;
«Η όλη ιδέα zero waste του βιβλίου προσκαλεί τα παιδιά να περιορίσουν τα απορρίμματα που παράγουν. Θα έλεγα πως τώρα είναι μια καταπληκτική ευκαιρία να προσπαθήσουμε να κάνουμε ακριβώς αυτό: zero waste Χριστούγεννα. Ξεκινώντας από τα στολίδια του σπιτιού και του δέντρου: Μπορούμε να τα φτιάξουμε από υλικά που έχουμε ήδη στο σπίτι, τα οποία διαφορετικά θα πετούσαμε. Παλιές εφημερίδες, καπάκια από μπουκάλια, σκισμένα ρούχα…Υπάρχουν ατελείωτες ιδέες στο διαδίκτυο. Ένα καπάκι, αν τοποθετήσουμε δύο ματάκια και μια κόκκινη μύτη από κουμπί, κολλήσουμε δύο ξυλαράκια για κέρατα και το κρεμάσουμε με μια κόκκινη κορδέλα, γίνεται Ρούντολφ για το δέντρο. Μπορούμε να μειώσουμε και τα απορρίμματά μας στα δώρα. Να δωρίσουμε κάτι βιοδιασπώμενο, από χαρτί ή ξύλο, όπως ένα βιβλίο, ένα ξύλινο παιχνίδι ή κάτι άυλο, όπως διαδικτυακά μαθήματα, μια διαδικτυακή παράσταση, συνδρομή σε πλατφόρμα μουσικής ή υποστήριξη κάποιας ΜΚΟ, για παράδειγμα με την υιοθεσία κάποιου απειλούμενου ζώου».
Μέσα στο 2020 κυκλοφόρησε ένα ακόμα παιδικό βιβλίο σας, εκτός της σειράς των Πρακτόρων, το «Ένα σύννεφο για τα γενέθλιά μου». Ποια μηνύματα θα θέλατε να περάσετε;
«Ήθελα να γράψω ένα βιβλίο προσχολικής ηλικίας που να περνάει στα παιδιά το μήνυμα πως τα υλικά αγαθά και ο καταναλωτισμός δεν φέρνουν την ευτυχία. Η Μία, η πρωταγωνίστρια του βιβλίου, είναι ένα κορίτσι που ξεκινάει ένα κυνήγι να αποκτήσει ένα σύννεφο, και διαπιστώνει ότι αυτό που έχει αξία τελικά δεν είναι η απόκτηση του, αλλά το να μοιραστεί την περιπέτεια της με τους φίλους και την οικογένειά της. Η ιδέα ήρθε από την κόρη μου, που αυθόρμητα μου είπε πως θα ήθελε ένα σύννεφο».
Πώς έχει επηρεάσει η εμπειρία της μητρότητας το συγγραφικό και εκπαιδευτικό έργο σας;
«Η κόρη μου είναι 3,5 ετών και ο γιός μου 1,5. Με έχουν επηρεάσει στη συγγραφή, αναμφίβολα. Θυμάμαι να λέω σε ένα δείπνο στη συνάδελφο και εξαιρετική συγγραφέα Ιωάννα Μπαμπέτα πως δεν είχα ενδιαφέρον να γράψω προσχολικά βιβλία. Τότε, μόλις είχα γεννήσει. Μου είπε: “Καλά, περίμενε, θα το δούμε το προσχολικό σύντομα…” και είχε δίκιο. Ήρθε η ώρα που ήθελα να μιλήσω και σε αυτό το ακροατήριο, το οποίο δεν γνώριζα καθόλου μέχρι πρότινος».
Από παιδί σάς ενδιέφερε η προστασία του περιβάλλοντος; Η ευαισθησία για το περιβάλλον είναι έμφυτη σε ένα παιδί ή καλλιεργείται;
«Από πολύ μικρή έβρισκα καταφύγιο στη φύση και τα ζώα. Πειραματιζόμουν με τη χορτοφαγία στο γυμνάσιο και έκανα καμπάνιες για διάφορα θέματα στο σχολείο. Σίγουρα τα ερεθίσματα της οικογένειας είναι ιδιαίτερα σημαντικά. Μεγαλώσαμε κοντά στη φύση. Η μητέρα μου ήταν μια πολύ καλή, μεταξύ άλλων, νοικοκυρά, οικολόγος με την παραδοσιακή έννοια, του να μη σπαταλάει τίποτα. Τώρα μιλάμε για zero food waste - αυτά ήταν τρόπος ζωής κάποτε. Η ευαισθησία για το περιβάλλον θεωρώ ότι είναι έμφυτη στον κάθε ένα μας, καθώς ανήκουμε στο περιβάλλον, είμαστε το περιβάλλον, ένα ζώο της Γης και όχι κάτι ξέχωρο από αυτό. Γεννιόμαστε με αγάπη για το σπίτι μας, τη φύση, και δεν είναι τυχαίο ότι όλες οι μελέτες δείχνουν ότι το είδος μας είναι πιο ευτυχισμένο όταν έχει καθημερινή επαφή με την φύση. Αλλά σίγουρα βοηθάει να υποστηρίξουμε τα παιδιά (και τους ενήλικες!) ώστε να βρουν μια αρμονία μεταξύ της πολύπλοκης ζωής που πλέον ζούμε, οι περισσότεροι σε ένα άκρως δομημένο περιβάλλον, και του φυσικού κόσμου. Εκεί βοηθάει να καλλιεργήσουμε την ευαισθησία αυτή, όντες και οι ίδιοι βέβαια το καλό παράδειγμα, πάνω από όλα δείχνοντας έμπρακτα και καθημερινά σεβασμό προς τον συνάνθρωπο μας και τα άλλα είδη με τα οποία μοιραζόμαστε τον πλανήτη».
Έφηβοι παθιασμένοι με το περιβάλλον όπως η Γκρέτα Τούνμπεργκ αναδεικνύονται ανάμεσα στα σύγχρονα πρότυπα. Πόσο έχει αλλάξει η στάση των παιδιών και των εφήβων από το 2009, που ιδρύσατε τη ΜΚΟ σας, μέχρι σήμερα;
«Το εφηβικό βιβλίο μου, “Ο Τζάστιν Γκρέι και οι Φύλακες της Γης”, πριν από λίγα χρόνια φαντάστηκε μια ομάδα εφήβων που ταξίδεψε τον κόσμο για να σταματήσει την κλιματική αλλαγή και κατέληξε να διαδηλώνει έξω από τον Λευκό Οίκο. Είναι συγκλονιστικό ότι εκατομμύρια θαρραλέα παιδιά από όλο τον κόσμο έκαναν ακριβώς αυτό. Αποφάσισαν πως οι ενήλικες έχουμε αποδειχθεί πολύ λίγοι. Στην παρέα τους είναι παιδιά οκτώ και εννιά ετών. Τα παιδιά είναι όχι απλά ευαισθητοποιημένα, αλλά και αγανακτισμένα. Με τη ΜΚΟ Πράκτορες του Πλανήτη υλοποιούμε προγράμματα με χιλιάδες παιδιά σε όλη τη χώρα. Βλέπω με αισιοδοξία την αυξανόμενη ευαισθητοποίηση μαθητών και εκπαιδευτικών. Δεν αρκεί αυτό βέβαια για να λυθεί το πρόβλημα, αλλά οφείλουμε να κινητοποιηθούμε όλοι: παιδιά και γονείς, εταιρείες και Πολιτεία».
Πώς μπορούμε να ενθαρρύνουμε τα παιδιά να αναπτύξουν περιβαλλοντική συνείδηση σε μια εποχή που όλοι μιλούν για την πανδημία του κορωνοϊού;
«Αυτό το πολύτιμο “6” που στέλνουμε με μήνυμα καλό είναι να μας οδηγήσει στην φύση με τα παιδιά, που ξοδεύουν τόσο χρόνο μπροστά από μια οθόνη. Είναι μια ευκαιρία να ηρεμήσει το μυαλό, τουλάχιστον για λίγη ώρα, ένα δώρο που ίσως παλιότερα δεν εκτιμούσαμε τόσο. Είναι επίσης η ευκαιρία να κάνουμε στο σπίτι πράγματα μαζί για τα οποία ποτέ δεν είχαμε χρόνο: τον κάδο κομποστοποίησης, τον μπαχτσέ με γλάστρες στο μπαλκόνι, τον πειραματισμό με vegan γεύματα. Είναι ίσως, τελικά, η τέλεια ευκαιρία για να μιλήσουμε στα παιδιά για το πώς η απληστία μας οδήγησε εδώ. Με την κόρη μου, στην πρώτη καραντίνα, έφτιαξα την πανδημία σε ένα παραμύθι. Ένα κακό που βρήκε τους ανθρώπους γιατί ξέχασαν όλα όσα ήταν σημαντικά, όπως το να ζούμε με σεβασμό προς στη φύση. Στο παραμύθι, όταν αυτό όλο τελείωσε, οι άνθρωποι βγήκαν από τα σπίτια τους και ορκίστηκαν πως θα τα κάνουν πια όλα αλλιώς... Αυτό πρέπει να αναλογιστούμε τελικά όλοι μας. Πώς θα μας αλλάξει αυτή η πανδημία; Τι θα κάνουμε διαφορετικά όταν επανέλθει πάλι η πολυπόθητη κανονικότητα; Θα είμαστε ίδιοι; Ελπίζω πως όχι…».
BOOM info: «Η απαγωγή της Δ» κυκλοφορεί στις 7 Δεκεμβρίου, αλλά υπάρχει η δυνατότητα της προπαραγγελίας εδώ. Όλα τα βιβλία της Ελένης Ανδρεάδη κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.
Από τη Γεωργία Καρκάνη