Στα αναρίθμητα άγχη που συνοδεύουν τον ρόλο των γονιών έχει προστεθεί, δεκαετίες τώρα, ο φόβος για την έκθεση των παιδιών τους στο -κατά πολλούς- «επικίνδυνο» και γεμάτο παγίδες σύμπαν των media. Και βέβαια, με το διαδίκτυο να προσφέρει άπειρες επιλογές, ανωνυμία και ιδιωτικότητα, οι φόβοι αυτοί εντείνονται. Μήπως, όμως, τελικά δεν είναι τόσο τραγικά τα πράγματα;
«Χάνεται για ώρες στο internet, πρέπει να είμαι από πάνω συνέχεια να τον ελέγχω, αλλά είναι αδύνατον», «Το παιδί μου είναι συνέχεια κολλημένο σε μια οθόνη», «Κι αν πέσει θύμα παιδόφιλων την ώρα που σερφάρει στο ίντερνετ;», «Η κόρη μου δέχτηκε bullying μέσω των social media», «Είμαι σίγουρη πως μπαίνει σε σελίδες με ακατάλληλο περιεχόμενο»: Αυτές είναι μερικές μόνο από τις φράσεις που ακούμε συνέχεια από γονείς, οι οποίοι, αφού έχουν προσπαθήσει μάταια να βάλουν όρια στη χρήση του υπολογιστή και του tablet, στο τέλος σηκώνουν τα χέρια ψηλά –ειδικά μετά το lockdown– και παραδίδονται πλέον αμαχητί, γιατί «δεν μπορείς να τα βάλεις με την τεχνολογία». Τα παιδιά, από την άλλη, βρίσκονται μονίμως εκτεθειμένα απέναντι σε αμέτρητους αόρατους και ορατούς κινδύνους και παρουσιάζονται είτε ως «αδύναμα κι ανυπεράσπιστα» είτε ως μη ελεγχόμενα.
Η Καθηγήτρια Λίζα Τσαλίκη και η Δρ Δέσποινα Χρονάκη (τμήμα Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης), έχοντας μελετήσει για σχεδόν 13 χρόνια τον «διάλογο» αυτό ανάμεσα στα επικίνδυνα media και τα απροστάτευτα παιδιά κι έχοντας εκδώσει πρόσφατα ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο πάνω στο θέμα*, μοιράστηκαν μαζί μας χρήσιμα συμπεράσματα, που υπόσχονται να βοηθήσουν τους γονείς να βρουν τις δύσκολες ισορροπίες.
Μέτρον άριστον
Οι γονείς γνωρίζουν πως τα Μέσα και το διαδίκτυο είναι πλέον μέρος της καθημερινότητάς μας και πως μεγάλο μέρος του κοινωνικού, πολιτισμικού, συναισθηματικού και εργασιακού πλαισίου διαμεσολαβείται από αυτά. Το ίδιο, λοιπόν, ισχύει και για τα παιδιά που έχουν τη δική τους καθημερινότητα, η οποία επίσης διαμεσολαβείται από τα Μέσα. Όταν όμως στην καθημερινότητα των παιδιών υπάρχει ένας υγιής και ισορροπημένος συνδυασμός κοινωνικής και ιδιωτικής ζωής, τόσο offline όσο και online, τότε δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας.
Γονείς δίπλα στα παιδιά
Η συζήτηση με τα παιδιά για το πώς περνούν τον χρόνο που αφιερώνουν στα Μέσα, στο σχολείο, στο σπίτι και στους φίλους τους είναι βασικός πυλώνας για την ανάπτυξη σχέσεων εμπιστοσύνης. Αυτή η υγιής σχέση ανάμεσα στους γονείς και τα παιδιά αποτελεί μια «δικλείδα ασφαλείας», που σημαίνει πως τα παιδιά ξέρουν ότι υπάρχει «χώρος» να μιλήσουν για οτιδήποτε μπορεί να τα κάνει να αισθανθούν άβολα.
Λερναία Ύδρα ή πηγή γνώσης;
Τα Μέσα και το διαδίκτυο είναι μια εξελισσόμενη συνθήκη στην καθημερινότητα όλων μας και δεν μπορεί να γίνονται αντιληπτά μόνο ως πλατφόρμες κινδύνων ή ευκαιριών. Είναι μέρος των πρακτικών και της ρουτίνας μικρών και μεγάλων. Ένα πολύτιμο εργαλείο μάθησης και εξέλιξης, μέσα από το οποίο ανοίγεται στα παιδιά ένα σύμπαν γνώσης και πληροφορίας, καλλιεργούνται απαραίτητες κοινωνικές δεξιότητες και διευρύνονται οι πολιτισμικοί τους ορίζοντες, καθώς μαθαίνουν για την ύπαρξη διαφορετικών από εκείνα ανθρώπων, άλλου φύλου, άλλης φυλής και άλλης σεξουαλικής ταυτότητας. Γιατί, λοιπόν, να αποκλείσει κανείς το παιδί του από αυτό;
How to
Το κλειδί και εδώ βρίσκεται στην εκπαίδευση. Ίσως με τον ίδιο τρόπο που οι γονείς μαθαίνουν στα παιδιά τους ποδήλατο ή κολύμπι, έτσι θα πρέπει να τα εκπαιδεύσουν ώστε να μάθουν να «βουτάνε» με ασφάλεια στον θαυμαστό κόσμο των media. Όταν κάνεις δικά σου παιδιά θα καταλάβεις! Οι ανησυχίες και οι ηθικοί πανικοί για τα παιδιά και τη χρήση των Μέσων επανέρχονται στην επικαιρότητα με την έλευση κάθε νέου Μέσου. Τις δεκαετίες των ’60-’70 εστίαζαν στην τηλεόραση, τη δεκαετία του ’90 στα κινητά και τους υπολογιστές και από το 2000 και εξής στο διαδίκτυο. Θυμηθείτε το άγχος των γονιών σας για το πόση τηλεόραση βλέπατε και το άγχος τους για το «πόσο κακό» θα μπορούσε αυτό να κάνει στα μάτια, στις μαθητικές σας επιδόσεις ή στη συμπεριφορά σας (όχι μόνο η τηλεόραση, αλλά ακόμα και περιοδικά όπως η Μανίνα και η Σούπερ Κατερίνα!)
Keep in mind
Οι περισσότερες έρευνες γύρω από την πιθανότητα κακής επιρροής ή εθισμού στα Μέσα αντανακλούν περισσότερο φόβους για το τι μπορεί να συμβεί και λιγότερο πραγματικές καταστάσεις αυτού του είδους. Σε πολλές περιπτώσεις λέμε «μήπως έχω εθιστεί;» ή «μήπως είναι το παιδί μου εθισμένο;». Όμως η βεντάλια των Μέσων που τα παιδιά μπορούν και ξέρουν να χρησιμοποιούν είναι εργαλεία και τεχνολογίες που ενσωματώνονται στη ζωή όλων μας, όπως έγινε κάποια στιγμή με την τηλεόραση, το πλυντήριο ή τον φούρνο μικροκυμάτων. Απλώς, μάθαμε να τα χρησιμοποιούμε και η ζωή μας έγινε ευκολότερη!
Ευχαριστούμε θερμά τις Δρ. Λίζα Τσαλίκη και Δρ. Δέσποινα Χρονάκη
*L. Tsaliki and D. Chronaki (2020) (eds), Discourses of Anxiety over Childhood and Youth across Cultures. Cham, CH: Palgrave-Macmillan
Διαβάστε αυτό και πολλά ακόμα άρθρα στο νέο τεύχος του BOOM που μπορείτε να διαβάσετε online πατώντας επάνω στο εξώφυλλο!
