Η Έλεν Μίρεν σε μια συνέντευξή της το 2007 αποκάλυψε γιατί δεν αποφάσισε ποτέ να αποκτήσει παιδιά: ήταν το βίντεο μιας γέννας, όπως είπε σε Αυστραλό δημοσιογράφο, που την τραυμάτισε ψυχικά στην εφηβική ηλικία της, με αποτέλεσμα σε ολόκληρη τη ζωή της να μη θέλει ούτε να ακούει για τεκνοποίηση: «Μου προκαλεί απέχθεια» όπως είπε χαρακτηριστικά η βραβευμένη Βρετανίδα ηθοποιός.
Τι είναι η τοκοφοβία;
Αυτό το συναίσθημα δεν σπανίζει. Σύμφωνα με μελέτες στην Αυστραλία και τη Βρετανία, το 6% των εγκύων φοβάται ανυπόφορα τον τοκετό, ενώ το 13% των γυναικών που δεν έχει συλλάβει ακόμα αναβάλλει ή αποφεύγει μια εγκυμοσύνη εξαιτίας αυτού του φόβου. Η τοκοφοβία, όπως αποκαλείται η φοβία της εγκυμοσύνης και της γέννας, μπορεί να αποδοθεί είτε σε κάποια πρώιμη τραυματική εμπειρία όπως στην περίπτωση της Μίρεν ή σε ιστορίες τρόμου που μας αφηγούνται άλλες γυναίκες ή ζευγάρια (είναι η λεγόμενη πρωτογενής τοκοφοβία) είτε σε προηγούμενη τραυματική εγκυμοσύνη/γέννα της ίδιας της γυναίκας (δευτερογενής τοκοφοβία).
Για όλες μας, φυσικά, η εγκυμοσύνη και η γέννα είναι δυο εμπειρίες κάθε άλλο παρά ανέμελες. Συνοδεύονται από ανησυχίες όπως για την υγεία του μωρού που θα έρθει, για τον πόνο του τοκετού αλλά και για τις πιθανές επιπλοκές του. Πότε όμως δεν μιλάμε για φυσιολογικούς φόβους αλλά για παθολογική φοβία;
Πώς θα την αναγνωρίσουμε
Συχνά η τοκοφοβία εκδηλώνεται με την αποφυγή της εγκυμοσύνης, με την απόφαση της πρόωρης διακοπής μιας κύησης ή με την επιθυμία για καισαρική τομή ακόμα και σε μια εγκυμοσύνη που εξελίσσεται φυσιολογικά. Κάποιες γυναίκες με τοκοφοβία ήδη σε εγκυμοσύνη δυσκολεύονται πολύ να διαχειριστούν αυτή την εμπειρία, ακόμα και τις κατά κανόνα ευχάριστες αισθήσεις που τη συνοδεύουν όπως οι κλωτσιές του εμβρύου. Κινδυνεύουν, έτσι, περισσότερο να υποφέρουν από άγχος, διαταραχές ύπνου, διατροφικές διαταραχές, προγεννητική ή επιλόχειο κατάθλιψη. Η τοκοφοβία μπορεί να επηρεάσει ακόμα και τη σχέση τους με το μωρό μετά τον τοκετό και να λειτουργήσει ανασταλτικά για την απόφαση μιας δεύτερης εγκυμοσύνης.
Άλλες δεν φτάνουν καν στο στάδιο της εγκυμοσύνης. Μια γυναίκα στο Reddit, σε ένα κανάλι αφιερωμένο σε ανθρώπους που δεν θέλουν παιδιά, ομολόγησε ότι η φοβία της ήταν τόσο έντονη, ώστε απέφευγε να κάνει σεξ με τον σύντροφό της, ακόμα και με αντισυλληπτικά μέσα, για να μην κινδυνεύσει να μείνει έγκυος. «Οι γυναίκες με τοκοφοβία μπορεί να αντιδρούν ενστικτωδώς ακόμα και στη θέα μιας εγκύου» εξηγεί η πρώην μαία Barbara Herrera. «Μπορεί να δουν στο σουπερμάρκετ μια εγκυμονούσα και να τους πιάσει ναυτία». Πολλές δεν μπαίνουν ποτέ στη διαδικασία να αναζητήσουν βοήθεια, γιατί αντιμετωπίζουν με άρνηση το πρόβλημά τους ή ντρέπονται για την απέχθεια που νιώθουν απέναντι στις δύο εμπειρίες που παρουσιάζονται σαν τις πιο ευτυχισμένες στη ζωή μιας γυναίκας.
Η αντιμετώπιση
Πιο ευάλωτες εμφανίζονται όσες έχουν ιστορικό άγχους, κατάθλιψης ή άλλων ψυχικών διαταραχών. Ανάλογα και με τη βαρύτητα της τοκοφοβίας από την οποία υποφέρει μια γυναίκα, για κάποιες εγκυμονούσες λειτουργεί υποστηρικτικά η στενή επαφή με τη μαία και τον γυναικολόγο, ώστε να μπορούν ανά πάσα στιγμή να συζητήσουν τους φόβους και να ανακουφιστούν από τις ανησυχίες. Άλλες, ωστόσο, έχουν ανάγκη από μια πιο στοχευμένη συμβουλευτική υποστήριξη, σε συνεργασία με ειδικό ψυχικής υγείας.
Το πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση της τοκοφοβίας είναι «να εξερευνήσουμε από πού πηγάζει» όπως συμβουλεύει η σύμβουλος σε θέματα μητρότητας Kirsten Brunner. «Το άλλο καθοριστικό σημείο είναι να απαλλαγούμε από την ντροπή. Σε κάποιες περιπτώσεις, τότε έχουμε κερδίσει κατά το ήμισυ τον πόλεμο».
Σε αυτό δεν βοηθούν, φυσικά, οι κοινωνικές προκαταλήψεις, που θέλουν ακόμα και στις μέρες μας τις γυναίκες που αποφεύγουν την τεκνοποίηση ή τον φυσιολογικό τοκετό να είναι «εγωκεντρικές», «ναρκισσίστριες», «φοβητσιάρες», «τεμπέλες». Αλλά παρόλο που η τοκοφοβία δεν έχει ενταχθεί ακόμα στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Ένωσης, δηλαδή δεν έχει αναγνωριστεί ακόμα επίσημα, όσο αυξάνονται οι σχετικές έρευνες ερχόμαστε ένα βήμα πιο κοντά στην απαλλαγή μας από τα ταμπού και τη θεραπεία των γυναικών που σήμερα διστάζουν ακόμα και να μιλήσουν ανοιχτά για το πρόβλημά τους.
Από τη Γεωργία Καρκάνη
