«Είμαι ο χειρότερος στην τάξη μου» μού είπε πρόσφατα ο γιος μου για ένα μάθημα του σχολείου και ενώ προσπαθούσα να του εξηγήσω, με τρόπο κατανοητό, ότι η σύγκριση με τους άλλους είναι μεγάλη παγίδα από την οποία δεν βγαίνουμε ποτέ κερδισμένοι, θυμήθηκα τον τίτλο του νέου βιβλίου της Jennifer Breheny Wallace «Never Enough: When Achievement Pressure Becomes Toxic — and What We Can Do About It» («Ποτέ αρκετοί: Όταν η πίεση για επιτυχία γίνεται τοξική – Και τι μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτό»).
Στην εποχή που πολλές έρευνες δείχνουν επιδείνωση της ψυχικής υγείας των παιδιών και των εφήβων -με σχετικά πρόσφατο παράδειγμα μια μελέτη του περιφερειακού γραφείου του ΠΟΥ για την Ευρώπη που δημοσιεύτηκε με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας στις 10/10- η συγγραφέας εξηγεί ότι ένας από τους επιβαρυντικούς παράγοντες είναι το περιβάλλον ανταγωνισμού που αναπτύσσεται όχι μόνο στη σχολική αίθουσα αλλά και στα αθλήματα και σε άλλες εξωσχολικές δραστηριότητες.
Το βιβλίο της βασίστηκε σε υλικό από συνεντεύξεις με πολλούς ψυχολόγους και σε μια δημοσκόπηση σε 6.500 Αμερικανούς γονείς, που διεξάχθηκε από την ίδια τη Wallace σε συνεργασία με τη Σχολή Εκπαίδευσης του Χάρβαρντ. Τι ανακάλυψε στη διάρκεια της έρευνάς της; Ό,τι ίσως έχουμε ψυχανεμιστεί ήδη πολλοί γονείς: πως η ψυχική κατάσταση γονιών και παιδιών είναι συγκοινωνούντα δοχεία, επομένως το άγχος των γονιών για την επιτυχία των παιδιών τους, και μάλιστα σε συνθήκες ενός ανταγωνισμού που μοιάζει να αυξάνεται διαρκώς, κάνει ακόμα πιο ευάλωτη την ψυχική υγεία όλης της οικογένειας.
Ταυτόχρονα όμως η Wallace παρατήρησε κάτι που μπορεί να γίνει οδηγός μας στην ανατροφή των παιδιών μας, ώστε τουλάχιστον να μην τα υποβάλουμε σε περισσότερη πίεση από όση ούτως ή άλλως δέχονται από το σχολικό και εξωσχολικό περιβάλλον: ότι τα πιο υγιή ψυχικά παιδιά είναι εκείνα που μεγαλώνουν σε οικογένειες και κοινότητες που τα αξιολογούν για αυτό που πραγματικά είναι και όχι για τις επιδόσεις τους, ας πούμε, στα μαθηματικά ή το μπάσκετ.
Για την ακρίβεια, τα πιο υγιή επίπεδα αυτοεκτίμησης φαίνεται να έχουν οι έφηβοι που αισθάνονται ότι «μετρούν για τους γονείς τους, ότι είναι σημαντικοί γι’ αυτούς. Αυτή είναι μια προστατευτική ασπίδα απέναντι στο στρες, το άγχος και την κατάθλιψη. Δεν είναι ότι δεν υπάρχουν στιγμές, και για αυτά τα παιδιά, που αισθάνονται αποτυχημένα, αλλά η εκτίμηση που απολαμβάνουν σύντομα ανεβάζει ξανά το ηθικό τους και τους δίνει μεγαλύτερη ψυχική ανθεκτικότητα».
Αυτά τα ευρήματα λοιπόν μού ήρθαν στο μυαλό ενώ προσπαθούσα να πω κάτι που θα βοηθούσε το γιο μου να βρει την αυτοεκτίμησή του, work in progress για το οκτάχρονο. Του είπα ότι δεν χρειάζεται αλλά και δεν γίνεται να είναι ο καλύτερος στα πάντα – πάντα θα υπάρχει κάποιο άλλο παιδί που θα είναι καλύτερο, κάπου, από εκείνον, κι αυτό καθόλου δεν πειράζει και καθόλου δεν αλλάζει το γεγονός ότι είναι ένα παιδί με άπειρες ικανότητες, μοναδικές στον κόσμο. Δεν θα κουραστώ ποτέ να του το λέω και να του το ξαναλέω, μέχρι να του γίνει κτήμα ότι το εννοώ και να το πιστέψει κι ο ίδιος.
