Ο φόβος για το σκοτάδι είναι αρχέγονος, σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες, και υπάρχει ακόμα και στους ενήλικες – από την εποχή που όταν έπεφτε η νύχτα, οι πρόγονοί μας γίνονταν πιο ευάλωτοι σε θηρευτές. Επιβιώνει όμως μέχρι την εποχή μας, ειδικά στα παιδιά που, ήδη από 2-3 ετών, με τη ζωηρή φαντασία τους –και, συχνά, επηρεασμένα από ταινίες και βιβλία– σκέφτονται φαντάσματα κρυμμένα σε ντουλάπες και τέρατα κάτω από το κρεβάτι.
Και τα πράγματα γίνονται χειρότερα όταν, το βράδυ, τους δίνουμε ένα φιλί για καληνύχτα και κλείνουμε το φως – οπότε μπορεί να τα δούμε μετά από λίγο να έρχονται τρέχοντας στο δικό μας δωμάτιο και να ψιθυρίζουν: «Μαμά, φοβάμαι το σκοτάδι!». Τι μπορούμε να κάνουμε λοιπόν για να τα βοηθήσουμε να το αντιμετωπίσουν και να τους εξασφαλίσουμε έναν ήρεμο ύπνο;
Δεν υποτιμάμε τον φόβο τους: Δεν τους λέμε ποτέ, για παράδειγμα, «είσαι μεγάλο παιδί πια, μην πιστεύεις σε ανοησίες». Παραδεχόμαστε ότι κι εμείς φοβόμαστε κάποιες φορές το σκοτάδι, αλλά τα διαβεβαιώνουμε ότι μέσα στο δωμάτιό τους είναι προστατευμένα και ασφαλή. Τα συμβουλεύουμε, όποτε νομίζουν ότι βλέπουν κάτι τρομακτικό, να ανάψουν το φως: έτσι, θα δουν ότι ήταν κάτι ακίνδυνο, όπως ένα ρούχο ή ένα παιχνίδι.
Αφήνουμε ένα φωτάκι νυκτός αναμμένο ή ένα επιτραπέζιο φωτιστικό κοντά στο κρεβάτι των παιδιών: Για τα μικρότερα παιδιά, μπορούμε να επιλέξουμε ένα φωτιστικό χωρίς καλώδιο και πρίζα, επαναφορτιζόμενο ή με μπαταρίες. Έστω και μια πηγή χαμηλού φωτός θα τα βοηθήσει να χαλαρώσουν και να αποκοιμηθούν. Για τα μεγαλύτερα παιδιά, που κυκλοφορούν μόνα τους το βράδυ στο σπίτι –π.χ., για να πάνε τουαλέτα– μπορούμε να τοποθετήσουμε στους διαδρόμους φωτάκια που εφαρμόζουν στην πρίζα, χωρίς καλώδιο, και που αυτομάτως διαχέουν ένα απαλό φως μόλις χαμηλώνει ο κεντρικός φωτισμός. Μακροπρόθεσμα, καθώς τα παιδιά αρχίζουν να εξοικειώνονται με τον χαμηλό φωτισμό, δοκιμάζουμε ένα βράδυ να μην ανάψουμε το φωτιστικό.
Συζητάμε μαζί τους τι τα τρομάζει: Αν είναι σε ηλικία που μπορούν να μας το περιγράψουν, ίσως εκπλαγούμε διαπιστώνοντας ότι ο φόβος τους πηγάζει από μια παιδική τηλεοπτική σειρά που σε εμάς φαίνεται αθώα ή από ένα παιχνίδι που, στον χαμηλό φωτισμό, ρίχνει τρομακτικές σκιές. Σε κάθε περίπτωση, αποφεύγουμε την έκθεσή τους σε οθόνες αργά το απόγευμα και το βράδυ, γιατί, ακόμα και αν δεν μεταδίδουν τρομακτικές εικόνες, μπορεί να τους προκαλέσουν υπερένταση.
Δεν απειλούμε ποτέ τα παιδιά με «μπαμπούλες» και κλέφτες: Βεβαιωνόμαστε ότι δεν το κάνουν ούτε οι παππούδες, που μπορεί να είναι της «παλιάς σχολής». Θυμάμαι χαρακτηριστικά ότι ο γιος μου για μια περίοδο φοβόταν το σκοτάδι γιατί είχαμε διαβάσει την ιστορία του «Μόνος στο σπίτι» και νόμιζε ότι τη νύχτα θα μας «επισκεφτούν» κλέφτες.
Αντιστεκόμαστε στην παρόρμηση της συγκοίμησης: Αν τα παιδιά έρχονται κάθε βράδυ στο κρεβάτι μας αναζητώντας ασφάλεια, ίσως η πιο αυθόρμητη επιθυμία μας να είναι να τους κάνουμε χώρο να ξαπλώσουν. Όμως η συγκοίμηση, παρόλο που τους εξασφαλίζει μια νύχτα ήρεμου ύπνου, δεν βοηθάει μακροπρόθεσμα στην αυτονόμησή τους. Τα συνοδεύουμε λοιπόν ξανά στο κρεβάτι τους και δεν κουραζόμαστε ποτέ να τους λέμε ότι είμαστε κοντά τους όποτε μας χρειαστούν.
ΔΙΑΒΑΣΤΡΕ ΑΚΟΜΗ: Συγκοίμηση με μεγαλύτερα παιδιά: Ναι ή όχι; Τι συμβουλεύουν οι ειδικοί
Τους δίνουμε ένα αντικείμενο παρηγοριάς: Ένα λούτρινο αρκουδάκι ή άλλο αγαπημένο παιχνίδι μπορεί να τους προσφέρει ανακούφιση αλλά και αίσθημα δύναμης, ειδικά αν τους αφηγηθούμε μια ιστορία γι’ αυτό – π.χ., ότι το είχαμε κι εμείς όταν ήμασταν μικρές και μας βοηθούσε να νικήσουμε τους φόβους μας.
Δεν υποχωρούμε στην επιθυμία τους να τσεκάρουμε αν υπάρχει κάτι μέσα στην ντουλάπα: Μπορεί εμείς να νομίζουμε ότι με αυτό τον τρόπο θα τα καθησυχάσουμε, αλλά, στην πραγματικότητα, με αυτό τον τρόπο τους δείχνουμε ότι οι φόβοι τους είναι βάσιμοι.
Επενδύουμε σε μια χαλαρωτική ρουτίνα ύπνου: Συνδυάζουμε, για παράδειγμα, το βραδινό μπάνιο με την ανάγνωση ενός παραμυθιού που βοηθάει τα παιδιά να αποκοιμηθούν με όμορφες και ήρεμες εικόνες.
Εξοικειώνουμε τα παιδιά με το σκοτάδι μέσα από το παιχνίδι: Χαμηλώνουμε το φως στο δωμάτιό τους και παίζουμε θέατρο σκιών ή τους δίνουμε έναν φακό με διαφάνειες που προβάλλουν, π.χ., δεινοσαύρους. Έτσι, σταδιακά αρχίζουν να αποσυνδέουν την απουσία φωτός από τον φόβο.
Εξετάζουμε αν ο φόβος του σκοταδιού καμουφλάρει κάποια άλλη πηγή άγχους: Μερικές φορές πίσω του κρύβεται κάτι πιο σοβαρό, όπως ένα διαζύγιο ή το bullying στο σχολείο. Αν έχουμε οποιαδήποτε υποψία ή αν παρατηρήσουμε πισωγυρίσματα, π.χ., νυχτερινή ενούρηση, ή αν, έστω, ο φόβος για το σκοτάδι επιμένει για μεγάλο χρονικό διάστημα, συμβουλευόμαστε ειδικό.
BOOM Note: Στην αγορά θα βρούμε πολλά εξαιρετικά παιδικά βιβλία που, μέσα από τη μυθοπλασία, βοηθούν τους μικρούς αναγνώστες να ξεπεράσουν τον φόβο του σκοταδιού.
