Ο ουρανός έχει γεμίσει από γονείς-«ελικόπτερα», που περιφέρονται διαρκώς πάνω από τα μικρά τους επιβλέποντας κάθε κίνησή τους, έτοιμοι να παρέμβουν με την παραμικρή δυσκολία. Γιατί έχουμε γίνει όλοι υπερ-παρεμβατικοί και πώς επηρεάζονται τα παιδιά από το συγκεκριμένο μοντέλο ανατροφής;
Μια ανάσα ανακούφισης βγαίνει από μέσα μου όταν βλέπω τον γιο μου να κατεβαίνει από την πλαγιά μαζί με τα υπόλοιπα παιδιά. Όλα τα σενάρια καταστροφής που σχεδίασα τις προηγούμενες δύο ώρες στο μυαλό μου, μήπως πέσει από κανένα ύψωμα, μήπως λοξοδρομήσει από το μονοπάτι και χαθεί, εξανεμίζονται καθώς ο Φίλιππος τρέχει κατά πάνω μου αναψοκοκκινισμένος και χαμογελαστός. Είναι η πρώτη φορά που τον αφήνω να συμμετάσχει σε μια εξόρμηση στο δάσος χωρίς τους γονείς του. Αλλά, παρόλο που εμπιστεύομαι τους παιδαγωγούς που τον επιβλέπουν και τον καθοδηγούν, μέχρι να επιστρέψει στην αγκαλιά μου ασφαλής, δεν καταφέρνω να αποφύγω τις τρομακτικές σκέψεις. Αυτό όμως δεν συμβαίνει μόνο σε εμένα. Είμαστε πολλοί οι υπερπροστατευτικοί γονείς. Το φαινόμενο των «διαχειριζόμενων παιδιών» για την ακρίβεια, όπως διαβάζω, η υπερπροστατευτικότητα αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικά του λεγόμενου helicopter parenting, όπου ο γονιός περιφέρεται διαρκώς πάνω από το παιδί του σαν ελικόπτερο, υπερ-παρεμβαίνοντας στη ζωή του προκειμένου, λόγου χάρη, να πάρει αποφάσεις που θα μπορούσε να λάβει εκείνο, να το προφυλάξει από έναν κίνδυνο, ή να λύσει για λογαριασμό του ένα πρόβλημα.
Πρακτικά, αυτό μπορεί να σημαίνει ότι το κρατάει διαρκώς από το χέρι για να μην πέσει κάτω (για ένα νήπιο), ότι δεν το αφήνει καθόλου να μελετήσει για το σχολείο μόνο (για ένα παιδί σχολικής ηλικίας) ή ότι επιλέγει εκείνος τη σχολή στην οποία θα φοιτήσει (για έναν έφηβο). Και η τεχνολογία έχει γίνει το δεξί χέρι του γονιού σε σημείο η ψυχολόγος Chris Meno του Πανεπιστημίου της Ιντιάνα να αποκαλεί το κινητό τηλέφωνο «εικονικό ομφάλιο λώρο».
«Όπου κι αν στρέψετε το βλέμμα στις μέρες μας, το μήνυμα παραμένει ίδιο: η παιδική ηλικία είναι εξαιρετικά πολύτιμη για να την αφήσουμε στα χέρια των παιδιών, και τα παιδιά πάρα πολύ σημαντικά για να τα παραμελούμε» γράφει ο Carl Honoré στο εξαιρετικό βιβλίο «Το μανιφέστο της χαρούμενης παιδικής ηλικίας» και προσθέτει: «Στο παρελθόν, τα παιδιά της εργατικής τάξης δούλευαν στα χωράφια και αργότερα στα εργοστάσια της βιομηχανικής επανάστασης. Ο εικοστός αιώνας σηματοδότησε την εποχή των παιδιών της “ελεύθερης βοσκής”. Σήμερα, ζούμε πλέον στα χρόνια των “διαχειριζόμενων παιδιών”». Ήσυχοι γονείς, δυστυχισμένα παιδιά.
Γιατί δεν αφήνουμε τα παιδιά μας να κάνουν ούτε βήμα μόνα τους; Μπορεί να φοβόμαστε για το μέλλον τους, για τη σωματική ακεραιότητα ή την υγεία τους, να προσπαθούμε να δώσουμε νόημα στη δική μας ζωή μέσα από την υπερβολική ενασχόληση με τον γονεϊκό μας ρόλο, να νιώθουμε ανεπαρκείς όταν συγκρίνουμε τον εαυτό μας με άλλους γονείς, ή να επιδιώκουμε να διορθώσουμε τα λάθη των δικών μας γονιών, επειδή νιώθουμε, για παράδειγμα, ότι εκείνοι δεν μας φρόντιζαν ή δεν μας αγάπησαν αρκετά. Ακόμα όμως κι αν το helicopter parenting δίνει σε εμάς τους ίδιους κάποια ικανοποίηση, όσο καλές κι αν είναι οι προθέσεις μας, έχει σοβαρές επιπτώσεις στα παιδιά. Ανάμεσα σε αυτές είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση καθώς κι η δυσκολία στην επίλυση προβλημάτων και στη διαχείριση της αποτυχίας. Κάποια παιδιά μεγαλώνοντας απομακρύνονται από τους γονείς-ελικόπτερα γιατί θεωρούν ότι τα καταπιέζουν ή πως επιδιώκουν να έχουν τον έλεγχο της ζωής τους. Επιπλέον, μια μελέτη του 2014 σε φοιτητές κατέληξε στο συμπέρασμα ότι όσοι μεγάλωσαν με γονείς-ελικόπτερα ήταν πιθανότερο να λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή για άγχος ή κατάθλιψη.
Συζητώντας πρόσφατα το θέμα με τη forest schoolleader Ρόζα Τριανταφυλλίδη, μου είπε μια φράση που δεν μπορώ να βγάλω από το μυαλό μου: Όταν μια μητέρα ρώτησε τον Willi Unsoeld, έναν από τους θεμελιωτές της υπαίθριας εκπαίδευσης, αν το παιδί της θα είναι ασφαλές στο βουνό, της απάντησε: «Δεν μπορώ να εγγυηθώ την ασφάλειά του, αλλά μπορώ να εγγυηθώ τον θάνατο της ψυχής του αν το προστατεύετε διαρκώς από κάθε κίνδυνο». Αυτό είναι αρκετό για να υπερνικήσω, την επόμενη φορά, τους φόβους και τους δισταγμούς μου.
Πώς θα αποφύγουμε το helicopter parenting?
- Αντί να σκεφτόμαστε το παρόν (όπως θα πέσουν και θα χτυπήσουν), επικεντρωνόμαστε στις μακροπρόθεσμες συνέπειες μιας πράξης μας. Για παράδειγμα, αν δεν αφήνουμε τα παιδιά μας να περπατήσουν σε ανώμαλο έδαφος, δεν θα αναπτύξουν σωστά την αδρή κινητικότητά τους.
- Αναθέτουμε στα παιδιά μας εργασίες και ευθύνες ανάλογα με την ηλικία τους. Ας πούμε, ζητάμε από ένα παιδί προσχολικής ηλικίας να φορέσει μόνο τα παπούτσια του ή ενθαρρύνουμε τον έφηβό μας να συμπληρώσει το χαρτζιλίκι του με μια part time καλοκαιρινή δουλειά.
- Επιτρέπουμε στα παιδιά μας να κάνουν επιλογές ανάλογα με την ηλικία τους. Ρωτάμε, λόγου χάρη, ένα παιδί σχολικής ηλικίας ποια εξωσχολική δραστηριότητα θα ήθελε να ξεκινήσει ή έναν έφηβο τι ονειρεύεται να σπουδάσει.
- Ήδη από την προσχολική ηλικία, δεν σπεύδουμε να «χωρίσουμε» δύο αδέρφια ή δύο φίλους σε έναν καβγά, αλλά αφήνουμε να επιλύσουν μόνοι τους τη διαφωνία, εκτός φυσικά αν υπάρξει σωματική βία.
- Αφήνουμε τα παιδιά μας να γνωρίσουν την αποτυχία, από ένα διαγώνισμα στο σχολείο μέχρι μια αθλητική ήττα. Μόνο έτσι θα μάθουν να τη διαχειρίζονται, να επεξεργάζονται τα λάθη τους και να μην τα επαναλαμβάνουν.
- Τους διδάσκουμε καθημερινές δεξιότητες εκτός της ύλης του σχολείου, από κανόνες ευγένειας μέχρι μαγείρεμα.
Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στο 11ο τεύχος του BOOM που μπορείτε να διαβάσετε online πατώντας στο εξώφυλλο!
