Ήταν πριν από περίπου 25 χρόνια όταν δύο Γερμανοί αξιωματούχοι δημόσιας υγείας, οι Rainer Strick και Elke Schubert, οι οποίοι εργάζονταν με ενήλικες που υπέφεραν από εθισμούς, έστρεψαν το ενδιαφέρον τους στα παιδιά και στις δυνητικά εθιστικές συνήθειες που μπορεί να ξεκινήσουν από πολύ μικρή ηλικία. Τότε, αποφάσισαν να δοκιμάσουν ένα πρόγραμμα που περιλάμβανε ό,τι ακριβώς έλεγε ο τίτλος του «Der Spielzeugfreie Kindergarten», «Νηπιαγωγείο χωρίς παιχνίδια»: δηλαδή να αφαιρέσουν, για τρεις μήνες, όλα τα παιχνίδια από συγκεκριμένα νηπιαγωγεία της χώρας, αφήνοντας στα παιδιά μόνο τα έπιπλα και μερικές κουβερτούλες.
Μια από τις εκπαιδευτικούς που το είδε να γίνεται πράξη στο νηπιαγωγείο όπου εργαζόταν ήταν η Gisela Marti από το Μόναχο, η οποία το παρουσίασε ως εξής, μετά από δύο χρόνια εφαρμογής του πειράματος: «Μέσα σε αυτούς τους τρεις μήνες προσφέρουμε στα παιδιά τον χώρο και τον χρόνο να γνωρίσουν τον εαυτό τους. Καθώς δεν καθοδηγούνται από δασκάλους και παιχνίδια, καλούνται να βρουν νέους τρόπους να αξιοποιήσουν τον χρόνο τους, με τον δικό τους, μοναδικό τρόπο».
Πώς πήγε αυτό;
Ένα βίντεο από την πρώτη ημέρα του πειράματος δείχνει τα παιδιά να κοιτούν το ένα το άλλο διστακτικά και να περιφέρονται στο άδειο δωμάτιο. Οι δάσκαλοι δεν ενέδωσαν, ωστόσο, στον πειρασμό, να τους δώσουν μια έτοιμη λύση. Η εκπαιδευτικός Gudrun Huber θα θυμόταν αργότερα: «Δεν ήξεραν τι να κάνουν αλλά τα αφήσαμε μόνα τους, ακόμα και αν βαριόνταν, γιατί μερικές φορές η ζωή είναι βαρετή και πρέπει να μάθεις να το αντιμετωπίζεις».
Πράγματι, ένα βίντεο από την επόμενη, δεύτερη μέρα έδειξε ότι ήδη κάτι είχε αρχίσει να αλλάζει: Τα παιδιά σκέπασαν τις καρέκλες με τις κουβέρτες φτιάχνοντας μια φωλιά και μετά άρχισαν να τρέχουν και να παίζουν στο δωμάτιο, γελώντας και φλυαρώντας ενθουσιασμένα. Στην αρχή οι νηπιαγωγοί ζορίστηκαν, όπως θα παραδέχονταν οι ίδιοι αργότερα, από το ελεύθερο παιχνίδι των παιδιών, όχι γιατί ενείχε κινδύνους για την ασφάλεια και/ή την ανάπτυξή τους αλλά επειδή, όπως το έθεσε με ειλικρίνεια η Huber, «τα παιδιά έκαναν ανυπόφορη φασαρία». Και η Marti ομολόγησε ότι τις πρώτες δύο εβδομάδες έφευγε καθημερινά από το σχολείο με πονοκέφαλο.
Ωστόσο η εμπιστοσύνη που έδειξαν οι παιδαγωγοί στα παιδιά, και η υπομονή τους, σταδιακά απέδωσαν καρπούς. Οι μικροί μαθητές, μετά την προσαρμογή τους στις νέες συνθήκες, επινόησαν τα δικά τους, ευφάνταστα και αξιοθαύμαστα παιχνίδια – για παράδειγμα, προσποιούντο ότι ήταν πάνω σε ένα τρένο ή στο τσίρκο.
Στο τέλος του πειράματος, τα παιδιά καλοδέχτηκαν την επιστροφή των παιχνιδιών, έχοντας όμως συνειδητοποιήσει ότι μπορούσαν να ζήσουν και χωρίς αυτά. Όπως είπε, χαρακτηριστικά, ένα αγοράκι από την τάξη της Huber: «Είναι ωραία να μην έχεις παιχνίδια γιατί τότε μπορείς να χρησιμοποιήσεις τη φαντασία σου».
Μετά το τέλος του πειράματος, οι δάσκαλοι παρατήρησαν ότι τα παιδιά συγκεντρώνονταν καλύτερα, ενσωματώνονταν ευκολότερα σε ομάδες και επικοινωνούσαν πιο αποτελεσματικά από όσα δεν είχαν λάβει μέρος. Τα αποτελέσματα έγιναν ορατά και στα σπίτια τους, έτσι κάποιοι γονείς αποφάσισαν να υιοθετήσουν, έστω μέχρι έναν βαθμό, τις πρακτικές του πειράματος.
Σήμερα αυτό το case study είναι ακόμα πιο επίκαιρο, ιδιαίτερα αμέσως μετά τις γιορτές, που τα παιδικά δωμάτια ξεχειλίζουν από τα καινούρια παιχνίδια που τους έφερε ο Άη Βασίλης. Αυτά τα καλοπροαίρετα κατά τα άλλα δώρα, όπως επιβεβαιώνουν όλο και περισσότεροι ειδικοί, τους στερούν όχι μόνο ζωτικό χώρο αλλά, κυρίως, ευκαιρίες όπως αυτές που είχαν τα παιδιά των γερμανικών νηπιαγωγείων του πειράματος, να φτιάξουν τα δικά τους παιχνίδια με υλικά τη δημιουργικότητα, τη φαντασία τους και τη συνεργασία. Ειδικά σε μια εποχή που κάθε λεπτό της ημέρας μας, μικρών και μεγάλων, είναι ασφυκτικά γεμάτο με υλικά αγαθά και δομημένες δραστηριότητες.
Inspiration: activematters.org
