Συνάντησα για πρώτη φορά στη ζωή μου την Αιμιλία, Εκπαιδεύτρια Κινητικότητας και Προσανατολισμού με Σκύλο-Οδηγό ατόμων με Οπτική Αναπηρία, στο πλατό του Alpha πριν από λίγες ημέρες και όσο παρακολουθούσα τη συνέντευξή της οn air δεν μπορούσα να σταματήσω να κλαίω. Όχι επειδή ένιωσα μόνο μια βαθιά συγκίνηση αλλά κυρίως επειδή η ψυχή μου γέμισε με ελπίδα. Μια ομάδα ανθρώπων φροντίζει ώστε παιδιά και ενήλικες που γεννιούνται με σοβαρά προβλήματα όρασης να έχουν ίσα δικαιώματα στη ζωή και την καθημερινότητα. Πόσο σπουδαίο είναι αυτό; Αναρωτήθηκα αμέσως τι γνωρίζω για τους «σκύλους-οδηγούς» και συνειδητοποίησα πως ήταν επιτακτική ανάγκη για ένα αναλυτικό άρθρο στο ΒΟΟΜ. Εσείς άραγε γνωρίζετε τι πρέπει να κάνετε αν συναντήσετε στον δρόμο έναν «σκύλο-οδηγό»;
Τι σημαίνει ακριβώς «σκύλος οδηγός»; Ξενάγησέ μας στον κόσμο τους;
Οι σκύλοι-οδηγοί τυφλών είναι οι ειδικά εκπαιδευμένοι σκύλοι που μπορούν να καθοδηγούν με ασφάλεια και σιγουριά τον άνθρωπο τους, έναν άνθρωπο με οπτική αναπηρία. Οι σκύλοι-οδηγοί είναι σε θέση, πάντοτε σε απόλυτη συνεργασία με τον χειριστή/τριά τους, να αποφεύγουν όσα εμπόδια βρεθούν στο δρόμο τους, ψηλά εμπόδια και να φτάνουν με επιτυχία στον προορισμό που έχουν επιλέξει.
Πώς επιλέγεται ένας σκύλος για να γίνει οδηγός και από τι εκπαίδευση περνάει;
Η όλη διαδικασία της εκπαίδευσης ακολουθεί τα κριτήρια που έχει προ πολλού θεσπίσει η Διεθνής Ομοσπονδία Σκύλων -Οδηγών (IGDF). Αυτό που κάνουμε εν συντομία είναι να επιλέγουμε μετά από ενδελεχείς αξιολογήσεις, ανάμεσα σε συγκεκριμένες φυλές σκύλων (labrador και golden retriever καθώς και γερμανικούς ποιμενικούς), τα κουτάβια εκείνα που συγκεντρώνουν κατά το δυνατό όλα τα χαρακτηριστικά που θα χρειαστούν μετέπειτα στην ενήλικη ζωή τους. Δυναμισμό, αποφασιστικότητα, εφευρετικότητα, επιμονή, αντοχή, κοινωνικό χαρακτήρα με θέληση να αλληλεπιδρούν έντονα με τους ανθρώπους. Στη συνέχεια, τα κουτάβια περνούν στα χέρια των ανάδοχων εθελοντών οι οποίοι αναλαμβάνουν το σημαντικό έργο της κοινωνικοποίησής τους και της γνωριμίας τους τελικά με τον έξω κόσμο, τους άλλους ανθρώπους και τα ζώα. Οι ανάδοχοι με την πλήρη υποστήριξη των εκπαιδευτών του κέντρου μας, Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδας, μαθαίνουν στα κουτάβια μας τους κανόνες της βασικής υπακοής και τα μεγαλώνουν μέχρι περίπου την ηλικία των 12-15 μηνών. Μετέπειτα, οι ενήλικοι πλέον σκύλοι συνεχίζουν την εκπαίδευσή τους μαθαίνοντας τις τεχνικές καθοδήγησης ενός ατόμου με οπτική αναπηρία, φορώντας το ειδικό γιλέκο εργασίας με την χαρακτηριστική μεταλλική λαβή από τους εκπαιδευτές του κέντρου.
Στη συνέχεια πώς θα βρουν τον «άνθρωπό τους»;
Αυτό το στάδιο είναι αρκετά όμορφο αλλά και πολύ ενδιαφέρον. Παρά το γεγονός πως υπάρχει μια λίστα ανθρώπων που περιμένουν να αποκτήσουν τον δικό τους σκύλο-οδηγό, τις περισσότερες φορές μάλιστα η αναμονή μπορεί να διαρκέσει ακόμα και πέντε χρόνια, η επιλογή των ομάδων δεν γίνεται με χρονολογική σειρά. Γνωρίζοντας εκ των προτέρων οι εκπαιδευτές, τόσο τους ανθρώπους, όσο και τους σκύλους που είναι έτοιμοι για παράδοση συνταιριάζουν τους χαρακτήρες, το πόσο γρήγορα κινούνται εκ του φυσικού τους, πόσες διαδρομές θέλουν και αντέχουν να κάνουν, τον τρόπο ζωής τους, πολλές φορές και το χρώμα του σκύλου (στις περιπτώσεις που υπάρχει εναπομείνασα όραση) και έτσι γίνεται το ταίριασμα όπως το λέμε κι εμείς. Συνήθως κλείνουμε ένα ραντεβού με τον υποψήφιο χειριστή και το σκύλο που θεωρούμε πως ταιριάζει και ελέγχουμε ακόμα και τις αντιδράσεις εκατέρωθεν. Οι πρώτες αυτές στιγμές είναι πάντοτε αρκετά συναισθηματικές…
Πώς είναι μια μέρα με έναν σκύλο βοηθό για έναν άνθρωπο που δεν βλέπει;
Ο σκύλος οδηγός βρίσκεται όλο το 24ωρο με τον χειριστή του. Οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν αυτή τη στιγμή στη χώρα μας έναν τέτοιο σκύλο εργάζονται, είτε σε κάποια υπηρεσία, είναι δάσκαλοι σε σχολεία, τηλεφωνητές, δικηγόροι, ψυχολόγοι, φυσιοθεραπευτές, αθλητές, ελεύθεροι επαγγελματίες κλπ. και έχουν συνέχεια και παντού μαζί τους τον σκύλο τους μιας και αυτός είναι η προέκταση του εαυτού τους και κομμάτι τους. Πηγαίνουν μαζί στην δουλειά τους χρησιμοποιώντας τα ΜΜΜ, στη συνέχεια βρίσκονται μαζί στο χώρο εργασίας τους, ώσπου να επιστρέψουν στο σπίτι και να πάνε στις υπόλοιπες δραστηριότητες τους.
Ένας σκύλος οδηγός θα περάσει όλη τη ζωή του δίπλα στον ίδιο άνθρωπο;
Κατά κανόνα ναι. Οι σκύλοι- οδηγοί εργάζονται περίπου ως τα 8-10 χρόνια τους και βασικά ώσπου η υγεία τους να τους το επιτρέπει σε ικανοποιητικό βαθμό, δηλαδή μπορεί και περισσότερο. Στη συνέχεια, σταματούν να φορούν το γιλέκο και άρα να οδηγούν και παραμένουν στον χειριστή τους ως κατοικίδια. Το κέντρο μας διασφαλίζει ώστε οι σκύλοι-οδηγοί να απολαμβάνουν την τρίτη ηλικία τους και να βρίσκονται σε περιβάλλοντα που υπάρχει φροντίδα και αγάπη. Σε πολλές περιπτώσεις οι ‘’συνταξιοδοτημένοι’’ σκύλοι- οδηγοί επιστρέφουν στις ανάδοχες οικογένειες που τους μεγάλωσαν ως κουτάβια.
Τι πρέπει να γνωρίζω αν συναντήσω έναν χειριστή μαζί με τον σκύλο οδηγό στον δρόμο;
- Απόφυγε να συναντηθείς ευθέως μαζί τους αν περπατάς παρέα με το κατοικίδιο σου.
- Δώσε τους αρκετό χώρο διευκολύνοντας την πρόσβαση.
- Προσπάθησε να αδιαφορήσεις πλήρως ώστε να μην του αποσπάσεις καθόλου την προσοχή.
- Αν πιστεύεις ότι χρειάζονται βοήθεια ρώτησε ευγενικά πώς μπορείς να συνεισφέρεις και μην νιώσεις άσχημα αν σου αρνηθούν, σημαίνει πως τα καταφέρνουν.
- Φρόντιζε να είναι καθαρά τα πεζοδρόμια από εμπόδια ή σκουπίδια στη γειτονιά σου ακόμα κι αν ποτέ σου δεν είδες να περνάει έξω από το σπίτι σου κάποιος τυφλός με σκύλο.
- Ενημέρωσε το δήμο σου ώστε να φροντίσει με το κλάδεμα των δέντρων και τη συλλογή των απορριμμάτων.
- Πάρκαρε σωστά σε όλες τις περιπτώσεις, ακόμα κι αν είναι για μια σύντομη στάση, αφήνοντας ελεύθερες τις ράμπες των αναπήρων και μη κλείνοντας τα πεζοδρόμια.
Αισθάνομαι πως αυτά τα σκυλιά φέρουν ένα μεγάλο φορτίο ευθύνης. Πώς αισθάνονται άραγε τα ίδια;
Οι φυλές που επιλέγονται να γίνουν σκύλοι-οδηγοί έχουν μέσα τους εκείνα τα γενετικά χαρακτηριστικά τα οποία τους κάνουν να επιθυμούν την αλληλεπίδραση με τους ανθρώπους. Είναι retrievers, δηλαδή στη γλώσσα μας ‘’φέρνουν πίσω’’ ότι τους ζητηθεί. Στην παρούσα κατάσταση δεν φέρνουν κάτι, βοηθάνε όμως τον άνθρωπο να πορευτεί ανεμπόδιστα, συνεργάζονται, συμπορεύονται. Άρα εικάζουμε ότι μέσα τους αισθάνονται εκπλήρωση αυτού τους του στόχου. Επιπροσθέτως η εκπαίδευσή τους βασίζεται ολόκληρη στην θετική επιβράβευση κυρίως, επομένως οτιδήποτε επιθυμητό για εμάς είναι επιβράβευση και για εκείνα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι σκύλοι-οδηγοί να αισθάνονται ικανοποίηση και χαρά όταν πρόκειται να φορέσουν το γιλέκο τους και να βγουν έξω αφού για εκείνους όλο αυτό είναι μια θετική διαδικασία. Ας μην παραλείπουμε όμως και το γεγονός πως βρίσκονται σχεδόν όλο το 24ωρο μαζί με τον άνθρωπο τους κάτι που από μόνο του φέρνει θετικά συναισθήματα για έναν σκύλο. Σκεφτείτε το δικό σας κατοικίδιο την ώρα που το αφήνετε για να πάτε στις δουλειές σας και την ώρα που επιστρέφετε. Ένας σκύλος-οδηγός σπάνια μένει μόνος του στο σπίτι. Όλη του η μέρα είναι γεμάτη από βόλτες και διαδρομές.
Πώς μπορεί ένας άνθρωπος που δεν βλέπει να αποκτήσει τον δικό του σκύλο οδηγό;
Αρκεί να έρθει σε επικοινωνία με το κέντρο μας, είτε μέσω διαδικτύου στο email: info@greekguidedogs.com είτε στα τηλέφωνα 210-5200140 και 6932414189. Ακόμα μπορεί να μας βρει στο facebook: Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδας- Greek Guide Dogs και στην ιστοσελίδα της σχολής www.greekguidedogs.gr
Περίγραψέ μας με 3 λέξεις ένα σκύλο οδηγό:
Αγάπη- Ανεξαρτησία – Εμπιστοσύνη.
Πόσο πολύ αλλάζει άραγε η ζωή ενός ανθρώπου με προβλήματα όρασης όταν αποκτήσει τον δικό του σκύλο-οδηγό;
Όλα τα ζώα αλλάζουν τη ζωή μας, πάντοτε προς το καλύτερο , μας κάνουν ακόμα και καλύτερους ανθρώπους. Φανταστείτε λοιπόν πόσο αλλάζει τις ζωές των ατόμων με κάποια οπτική αναπηρία ένας σκύλος-οδηγός. Γίνονται φίλοι, συνοδοιπόροι, ομάδα, αδιάσπαστο σύνολο. Μόνο αν τους δει κάποιος να κινούνται μαζί σαν ένα σώμα, μπορεί να καταλάβει τη σημασία που έχει ο ένας για τον άλλο. Και ξέρετε αυτή είναι μια σχέση αμφίρροπη, ωφελούνται και οι δυο από αυτή τη συνύπαρξη.
Μίλησέ μας για τον οργανισμό «Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδος». Ποιο είναι το έργο σας σε λίγες προτάσεις;
Ο φορέας Κέντρο «ΣΚΥΛΟΙ ΟΔΗΓΟΙ ΕΛΛΑΔΟΣ» - Ελληνικό Κέντρο Εκπαίδευσης και Ανάπτυξης Σκύλων Οδηγών και Κινητικότητας Τυφλών και Σκύλων Βοηθών για Άτομα με Αναπηρίες ιδρύθηκε το 2008 με στόχο
- να διαχειριστεί και να καλύψει την ανάγκη των ατόμων με οπτική αναπηρία να χρησιμοποιήσουν για την ασφαλέστερη κινητικότητά τους σκύλο οδηγό
- τα άτομα με Αναπηρίες να καλύψουν την ανάγκη της μετακίνησής τους και της εξυπηρέτησης τους με την χρήση Σκύλων Βοηθείας.
Είναι σημαντικό ότι στην προσπάθεια αυτή συμμετέχουν οι Φορείς με πολυετή πείρα στα προβλήματα των ατόμων με Αναπηρίες, το Κ.Ε.Α.Τ., η ΕΣΑμεΑ, η Ε.Ο.Τ., ο Φ.Τ.Ε. ,ο Π.Σ.Τ., η Π.Ε.Α. και το Ε.Κ.Ε.Σ.
Πόσοι σκύλοι οδηγοί υπάρχουν στην Ελλάδα;
Στο Κέντρο Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδας από το 2011 μέχρι σήμερα έχουν εκπαιδευθεί συνολικά 20 σκύλοι-οδηγοί. Από αυτούς οι 12 αποτελούν ενεργές ομάδες. Οι υπόλοιποι 8 έχουν αποσυρθεί είτε λόγω θανάτου, ασθένειας ή συμπεριφορικών προβλημάτων είτε προτού καν παραδοθούν σε κάποιον χειριστή, άλλοι τέσσερις σκύλοι βρίσκονται υπό εκπαίδευση, τρία είναι κουτάβια σε ανάδοχες οικογένειες. Ακόμα υπολογίζουμε γύρω στους 8 σκύλους-οδηγούς ακόμα οι οποίοι ανήκουν σε άλλες σχολές εκπαίδευσης ή έχουν έρθει από το εξωτερικό.
Και ποια είναι η πιο συγκινητική στιγμή που έχεις ζήσει ως σήμερα στην καριέρα σου ως εκπαιδεύτρια σκύλων οδηγών;
Ίσως να ακουστεί υπερβολικό αλλά κάθε στιγμή στην εκπαίδευση των σκύλων μας είναι συγκινητική. Κάθε τους νέο επίτευγμα, κάθε επιτυχία, κάθε μικρό κατόρθωμα είναι για εμάς νίκη και μας συγκινεί. Το πιο συγκινητικό βέβαια είναι να βλέπεις το κουτάβι που κάποτε είχες στα χέρια σου, να καθοδηγεί τον άνθρωπο του και να λαμβάνει σημαντικές αποφάσεις για την ασφάλειά του. Έτσι κι όταν είχαμε ως κέντρο συμμετάσχει στο συνέδριο της Διεθνούς Ομοσπονδίας Σκύλων Οδηγών στην Κροατία το 2017, νιώσαμε εξαιρετικά υπερήφανοι που ανάμεσα σε πάρα πολλές νέες σχολές , επιλέχθηκε ένα από τα βίντεο μας, για να δείξουν στους υπόλοιπους συμμετέχοντες ποιο είναι το μέλλον των σκύλων-οδηγών. Δεν μπορούσα να το πιστέψω πως εκείνη τη στιγμή η ομάδα που εκπαίδευσα προσωπικά, ύστερα από πολύ κόπο και με τα δεδομένα που επικρατούν στη χώρα μας, διακρινόταν σε ένα τόσο σημαντικό συνέδριο. Ήταν πολύ συγκινητικό για όλη την ομάδα μας, ήταν η επιβράβευση των προσπαθειών μας.
Πώς θα περιέγραφες τη σχέση ανάμεσα στον τυφλό χειριστή και τον σκύλο οδηγό;
Δύσκολα μπορεί κανείς να περιγράψει με λόγια μια τέτοιου είδους σχέση. Είναι όπως όταν έχεις ένα κατοικίδιο, ή ένα παιδί που σε χρειάζεται να το φροντίσεις, ή όταν βρίσκεις έναν πολύ καλό φίλο και είστε χρόνια μαζί. Πόσα συναισθήματα χωράνε σε αυτές τις σχέσεις; Άπειρα! Υπάρχουν καλές και κακές στιγμές, δυσκολίες, ζόρια, χαρές και συγκινήσεις, αποχωρισμοί και περιπέτειες. Ένας τυφλός χειριστής αισθάνεται τον σκύλο του σαν την προέκτασή του, του μιλάει, τον νιώθει, καταλαβαίνει ότι κι αν του συμβαίνει, από τον τρόπο που βαδίζει, που ανασαίνει, που τρέχει, που στέκεται δίπλα του. Το ίδιο ισχύει και για τον σκύλο. Πολλές φορές θα χρειαστεί να αποχωριστούν για λίγο κι εκείνος θα περιμένει καρτερικά την επιστροφή του ανθρώπου του. Πρόσφατα μας έλεγε ένας χειριστής πως την πρώτη φορά που χρειάστηκε να μην είναι μαζί με την σκυλίτσα του και έπρεπε να την αφήσει σπίτι, εκείνη παρότι δεν το είχε ξανακάνει μιας και δεν της επιτρεπόταν, μπήκε στην κρεβατοκάμαρα του και ξάπλωσε πάνω σε μια θερμοφόρα που είχε αφημένη στο πάτωμα ώστε να τον αισθάνεται.
FYI: Οι σκύλοι-οδηγοί με βάσει το νόμο 3868 / ΦΕΚ Α129 / 3-8-2010 μπορούν να βρίσκονται σε όλους τους δημόσιους αλλά και ιδιωτικούς χώρους καθώς και χώρους υγειονομικού ενδιαφέροντος χωρίς κανέναν απολύτως περιορισμό.
BOOM note: Η Αιμιλία Κλεφτόγιαννη είναι Εκπαιδεύτρια Κινητικότητας και Προσανατολισμού με Σκύλο Οδηγό ατόμων με Οπτική Αναπηρία, Φιλόλογος Ειδικής Αγωγής και μαμά του 8χρονου Θεοδόση και του 22 μηνών Θοδωρή
