Η πανδημία του κορωνοϊού, που εισέβαλε βίαια στις ζωές μας, άλλαξε ολοκληρωτικά τον τρόπο που ζούμε και σκεφτόμαστε. Η περίοδος εγκλεισμού ήταν πολύ δύσκολη, εξίσου δύσκολη όμως είναι και η περίοδος της προσαρμογής στη νέα "κανονικότητα" και ειδικά για τα παιδιά. Η ψυχολόγος Αγγελική Καβαλλιεράτου, μας δίνει πολύτιμες συμβουλές για το πώς θα τα βοηθήσουμε να διαχειριστούν τις νέες, πρωτόγνωρες καταστάσεις.
Η "περίεργη" περίοδος που βιώνουμε
Είναι φυσιολογικό τα παιδιά να βρίσκονται σε μία σύγχυση, καθώς η καθημερινότητά τους έχει αλλάξει ολοσχερώς. Στερήθηκαν για ένα μεγάλο διάστημα τον παππού και τη γιαγιά αλλά και τους φίλους τους, βλέποντάς τους στην καλύτερη περίπτωση, μέσα από μια οθόνη. Πλέον, έχουν μπει στη διαδικασία να προσέχουν πάρα πολύ, προσπαθώντας να ακολουθήσουν τις οδηγίες των γονιών τους, πράγμα που σε συνδυασμό με τον περιορισμό στο σπίτι δημιουργεί πολλά πρωτόγνωρα συναισθήματα μέσα τους. Φυσικά, το κάθε παιδί, ανάλογα με την ηλικία του, βιώνει και αντιλαμβάνεται διαφορετικά την κάθε αλλαγή, και είτε εκφράζεται περισσότερο είτε όχι, έχει συνήθως πολλές σκέψεις και συναισθήματα που το απασχολούν.
Είναι λογικό, λοιπόν, τα παιδιά να νιώθουν...
Φόβο: Είναι απόλυτα φυσικό να υπάρχει μια αίσθηση “φόβου” για κάτι που φαντάζει “απειλητικό”στα μάτια των παιδιών και δεν τους επιτρέπει να δουν, να παίξουν, να αγκαλιάσουν και να μιλήσουν με τα αγαπημένα τους πρόσωπα ή να κινηθούν ελεύθερα χωρίς να πρέπει να προσέχουν συνέχεια.
Άγχος: Απέναντι σε μια δυσκολία και μια πρωτόγνωρη κατάσταση τα παιδιά βιώνουν άγχος, γιατί δεν την γνωρίζουν, δεν ήταν προετοιμασμένα γι’ αυτή και δεν μπορούν να την “ελέγξουν” με έναν τρόπο. Επίσης, αυτό το συναίσθημα μπορεί να ενισχύεται σε κάποιες περιπτώσεις και από την αγωνία που ενδέχεται να βιώνουν και οι γονείς.
Θλίψη: Η διακοπή κάθε δραστηριότητας που υπήρχε στο πρόγραμμα των παιδιών και το γεγονός ότι πρέπει να μείνουν μακριά από πρόσωπα ή στιγμές που τους γέμιζαν χαρά, είναι κάτι που τους δημιουργεί σε μεγάλο βαθμό το αίσθημα της θλίψης.
Θυμό: Υπάρχει περίπτωση τα παιδιά να αισθανθούν θυμό απέναντι στον “κορωνοϊό” ή επειδή αναγκάστηκαν να βιώσουν την καραντίνα, κάνοντας τόσες αλλαγές στη ζωή τους.
Υπάρχει πράγματι κίνδυνος να αφήσει κάποιο τραύμα αυτή η περίοδος στα παιδιά;
Το πώς το κάθε παιδί θα βιώσει ή θα αντιδράσει απέναντι σε αυτή την περίοδο, επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες όπως, την ηλικία, την προσωπικότητα, αλλά και το περιβάλλον του. Οι επιπτώσεις αυτής της περιόδου στα παιδιά μπορεί να εκφραστούν με συναισθηματικές μεταβολές και μεταπτώσεις, έως και μετατραυματικό στρες ή κάποια αλλαγή στη διάθεσή τους. Το μετατραυματικό στρες προκύπτει έπειτα από κάτι έντονο που βιώνει κάποιος και είναι ικανό να προκαλέσει σημαντικές μεταβολές τόσο στο συναίσθημα όσο και στη διάθεση. Απέναντι, λοιπόν, σε κάτι πραγματικά "δύσκολο και απειλητικό", εμφανίζονται κάποιοι ψυχολογικοί μηχανισμοί άμυνας. Αυτό όμως συνεπάγεται πως ένα παιδί μπορεί να μη νιώθει ασφάλεια και αυτό το δυσκολεύει ακόμη περισσότερο στο να βρει τρόπους να το διαχειριστεί. Εάν πιστεύετε ότι το παιδί σας βιώνει οποιαδήποτε τέτοια δυσκολία, είναι σημαντικό να απευθυνθείτε σε έναν ψυχολόγο.
Πώς θα καταλάβουμε ότι τα παιδιά μας έχουν επηρεαστεί;
Αλλαγές στη συμπεριφορά, αλλά και στη διάθεσή τους, όπως κλάμα, διαταραχή στην διατροφή ή τον ύπνο, εντάσεις, επίμονες συμπεριφορές, αντιδράσεις με θυμό, κλείσιμο στον εαυτό τους, αρνητικούς χαρακτηρισμούς και λόγια για τον εαυτό τους, αποφυγή κάθε νέας δραστηριότητας, είναι μερικές ενδείξεις που θα σημαίνουν πως το παιδί σας δυσκολεύεται να χειριστεί αυτή την κατάσταση. Παράλληλα, είναι πιθανό να παρατηρήσετε πως τα παιδιά προσκολλώνται εντονότερα σε εσάς και μπορεί να γίνονται περισσότερο απαιτητικά, πράγμα που συμβαίνει σε έντονες και δύσκολες περιόδους. Όλα τα συναισθήματα είναι αποδεκτά και αναμενόμενα κάτω από σύνθετες και διαφορετικές συνθήκες, σημασία, λοιπόν, έχει πώς θα το διαχειριστούμε. Σε περίπτωση που παρατηρήσετε έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις ή δυσκολίες στη συμπεριφορά του παιδιού σας, είναι σημαντικό να απευθυνθείτε καταρχάς τηλεφωνικά σε έναν ψυχολόγο.
Πώς μπορούμε να τα βοηθήσουμε;
• Συζητήστε με το παιδί σας, δώστε του πληροφορίες και ενημερώστε το για το τι συμβαίνει αυτή την περίοδο (προσοχή, μια τέτοια συζήτηση χρειάζεται να γίνει ανάλογα με την ηλικία του κάθε παιδιού). Φροντίστε αυτή η συζήτηση να γίνει με έναν θετικό χαρακτήρα. (πχ. χρειάζεται να ακολουθούμε κάποιους κανόνες υγιεινής και έτσι θα είμαστε όλοι ασφαλείς)
• Επιτρέψτε στο παιδί σας να σας εκφράσει σκέψεις και συναισθήματα που βιώνει. Η επικοινωνία και η έκφραση μπορεί να λειτουργήσουν σε ένα πολύ σημαντικό επίπεδο ως αποφόρτιση και ανακούφιση. Επίσης, αυτό μπορεί να γίνει και έμμεσα με το παιχνίδι και τη ζωγραφική και το παιδί να αποτυπώσει εκεί μέρος όσων αισθάνεται.
• Φροντίστε να διατηρήσετε κατά το δυνατόν μια ρουτίνα στην καθημερινότητά σας, αυτό θα βοηθήσει σημαντικά τα παιδιά έστω και με αυτό τον τρόπο, να αισθάνονται μια “σταθερότητα” παρά τις όσες αλλαγές έχουν βιώσει την περίοδο αυτή.
• Εντάξτε στην ημέρα σας στιγμές χαλάρωσης και διασκέδασης, μέσα από τις οποίες θα μπορέσει το παιδί σας να νιώθει όμορφα και να αποφορτίζεται από τα δύσκολα συναισθήματά του.
• Διατηρήστε την ψυχραιμία σας, φροντίστε για την προσωπική σας συναισθηματική κατάσταση και προσπαθήστε να διαχειριστείτε σε έναν βαθμό τυχόν δύσκολα και αρνητικά συναισθήματα που μπορεί να βιώνετε, ώστε η δική σας στάση να αποτελέσει ένα θετικό πρότυπο για εκείνα. Τα παιδιά αντλούν άμεσα το συναίσθημά τους μέσα από το δικό μας και αυτό είναι που συνήθως τα επιβαρύνει περισσότερο.
Να μην ξεχνάτε να μιλάτε πάντοτε στα παιδιά σας με θετικό πρόσημο και ό,τι και αν συζητάτε είναι σημαντικό να καταλήγει με ένα αισιόδοξο μήνυμα.
Ευχαριστούμε για τις πολύτιμες συμβουλές την Αγγελική Καβαλλιεράτου, Σύμβουλο Ψυχικής Υγείας, Ψυχολόγο BSc και Ειδικευόμενη Συστημική Οικογενειακή Ψυχοθεραπεύτρια με Μεταπτυχιακό στην Παιδοψυχολογία και την Ψυχολογία Εφήβων
