Πριν ξεκινήσουμε να δίνουμε πληροφορίες, καλό είναι να κάνουμε ερωτήσεις ώστε να καταλάβουμε τι έχουν ακούσει και τι γνωρίζουν για το θέμα. Αυτό μας βοηθάει να δίνουμε απαντήσεις που ανταποκρίνονται στις απορίες τους και δεν προχωράμε περισσότερο δίνοντας περιττές πληροφορίες.
Ο σαφής και ψύχραιμος τρόπος που θα χειριστούμε το ζήτημα θα τα καθησυχάσει. Όλα τα παιδιά, ανεξάρτητα από ηλικιακό στάδιο, έχουν την ανάγκη ν’ ακούσουν ότι είναι ασφαλή. Τα παιδιά σχολικής ηλικίας έχουν αγωνίες αλλά μετά από συζήτηση ηρεμούν, γι’ αυτό δεν πρέπει ν’ αποφεύγουμε τη συζήτηση. Οι έφηβοι έχουν προβληματισμούς παρόμοιους με αυτούς των ενηλίκων
Στα μικρότερα παιδιά εξηγούμε ότι ο πόλεμος γίνεται σε μια χώρα πολύ μακριά από εδώ και πως εμείς δεν κινδυνεύουμε. Στους μαθητές/τριες μεγαλύτερων τάξεων, που έχουν διδαχθεί ιστορικούς πολέμους, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε παραδείγματα πολέμων από τη σχολική ύλη και να χρησιμοποιήσουμε όρους όπως σύνορα, κράτος, Ευρωπαϊκή Ένωση. Μπορούμε επίσης να ξεκινήσουμε μαζί τους μια συζήτηση με αντιπολεμικά μηνύματα.
Προτρέπουμε τα παιδιά να εκφράσουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους με πολλούς τρόπους, λεκτικά, μέσα από το θέατρο, τη ζωγραφική κλπ.
Λέμε την αλήθεια με απλά λόγια και απαντάμε σε όλες τις ερωτήσεις τους με ειλικρίνεια. Δεν αποφεύγουμε το θέμα, αλλά μιλάμε με λόγια προσαρμοσμένα στην ηλικία τους. Δεν ελαχιστοποιούμε τη σοβαρότητα του πολέμου αλλά δεν χρειάζεται να γνωρίζουν όλες τις θλιβερές λεπτομέρειες.
Σε όποια ηλικία κι αν είναι, τονίζουμε πόσο τυχεροί είμαστε που είμαστε καλά και που ζούμε σε μια χώρα που έχει ειρήνη.
Αποδεχόμαστε με ψυχραιμία, ότι είναι φυσιολογικό να τρομάζουμε όταν ακούμε για πόλεμο και μεταφέρουμε τη συζήτηση σε τρόπους που θα μπορούσαμε να βοηθήσουμε, μιλάμε γι’ αλληλεγγύη και εστιάζουμε στο καλό που μπορούμε να κάνουμε, αρκεί να το επιλέξουμε. Τα παιδιά αισθάνονται πιο ασφαλή και σίγουρα, όταν νιώθουν ότι μπορούν να κάνουν πράγματα για να βοηθήσουν. Ακούμε και καταγράφουμε όλες τις ιδέες χωρίς κριτική αφού είναι ένας τρόπος να εκφράσουν τα συναισθήματά τους.
Σχολιάζουμε την ενέργεια του πολέμου σαν επίδειξη δύναμης και κυριαρχίας. Προσπαθείς να πάρεις αυτό που θέλεις με τη βία. Αυτός που ξεκινάει τον πόλεμο, αισθάνεται ότι έχει μεγαλύτερη δύναμη, ο άλλος αμύνεται αλλά σίγουρα κι αυτός θα επιτεθεί. Άρα, είναι σίγουρο ότι θα υπάρχουν απώλειες και από τις 2 μεριές.
Σχολιάζουμε τις επιπτώσεις του πολέμου στη ζωή των λαών για να οδηγήσουμε τη συζήτηση στη σημαντικότητα της ειρήνης και των ειρηνικών τρόπων επίλυσης των διαφορών.
Στο ερώτημα γιατί γίνονται πόλεμοι μπορούμε να ανατρέξουμε στην ιστορία και να πούμε ότι ορισμένες χώρες δεν συμφωνούν μεταξύ τους για κάποια θέματα, δεν καταφέρνουν να βρουν μια ειρηνική λύση και αποφασίζουν ότι πρέπει να ξεκινήσουν ένα πόλεμο για να κρατήσουν τους ανθρώπους ασφαλέστερους στο μέλλον.
Στο ερώτημα πού πάνε τα παιδιά που φεύγουν τώρα από το σπίτι τους, απαντάμε ότι πάνε σε χώρες που είναι ασφαλείς και όταν τελειώσει ο πόλεμος θα γυρίσουν στο σπίτι τους.
Περιορίζουμε την έκθεση παιδιών σε εικόνες πολέμου από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Aπό τις Έρη Πιπεράκη, Έφη Νικολοπούλου και Νίκη Πολίτη του Τμήματος Ψυχοπαιδαγωγών των Εκπαιδευτηρίων Δούκα. Τις ευχαριστούμε θερμά για τις πολύ χρήσιμες συμβουλές.
