Υπήρξε στ’ αλήθεια το Αστέρι των Χριστουγέννων; Και, αν ναι, πού το ξέρουμε; Η αστροφυσικός Φιόρη-Αναστασία Μεταλληνού, υπεύθυνη για τις δράσεις διάχυσης επιστήμης στο Κέντρο Επισκεπτών Θησείου του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, μας ξεναγεί στον έναστρο ουρανό...
Σύμφωνα με τον ευαγγελιστή Ματθαίο, οι μάγοι είδαν τον «αστέρα» από την ανατολή. Αυτός «προπορευόταν» στη διάρκεια του ταξιδιού τους, μέχρι που ήρθε και στάθηκε εκεί όπου γεννήθηκε ο Ιησούς. Η περιγραφή δεν είναι ιδιαίτερα αναλυτική, για να μας οδηγήσει άμεσα σε μια επιστημονική ερμηνεία. Όμως με τις γνώσεις αστρονομίας που διαθέτουμε σήμερα, μπορούμε να κάνουμε κάποιες λογικές υποθέσεις και να αναζητήσουμε μια ερμηνεία του φαινομένου…
Μήπως ήταν πεφταστέρι;
Θα μπορούσε το αντικείμενο που παρατήρησαν οι μάγοι στον ουρανό να ήταν ένας διάττοντας αστέρας (ή αλλιώς πεφταστέρι); Η βροχή διαττόντων είναι ένα εντυπωσιακό φαινόμενο και εύκολα το παρατηρούμε σε μια ξάστερη νύχτα. Η διάρκεια της εμφάνισής τους, όμως, είναι μικρή (κρατάει μόνο μερικά δευτερόλεπτα), οπότε δε θα μπορούσε ένα πεφταστέρι να αποτελέσει «οδηγό» για τους μάγους στο μακρύ τους ταξίδι.
Κι αν ήταν supernova;
Θα μπορούσαμε να σκεφτούμε την εκδοχή ενός υπερκαινοφανούς αστέρα ή αλλιώς supernova. Πρόκειται για το αστέρι που εμφανίζεται λαμπερό στον ουρανό ενώ λίγο νωρίτερα δεν υπήρχε, ή τουλάχιστον δε φαινόταν με γυμνό μάτι. Στην ουσία, είναι ένα αστέρι μεγάλης μάζας του οποίου οι θερμοπυρηνικές εκρήξεις, που πραγματοποιούνται στο εσωτερικό του, εκτινάσσουν μεγάλο μέρος του υλικού του στο διάστημα, και έτσι παρατηρούμε τη λαμπρότητά του να μεγαλώνει. Σήμερα δε γνωρίζουμε κάποια παρατήρηση supernova που να έγινε την εποχή της γέννησης του Ιησού (χωρίς να αποκλείεται να την έκαναν οι μάγοι). Βέβαια, ένας supernova είναι αστέρι και δεν κινείται στον ουρανό, σε σχέση με τα υπόλοιπα. Παραμένει σταθερός μέσα στους αστερισμούς, οπότε δε θα μπορούσε με κάποιον τρόπο να καθοδηγεί τους μάγους.
Κομήτης ίσως;
Η θεωρία του κομήτη έχει υπάρξει αρκετά ισχυρή, διότι ένας κομήτης μπορεί να παρατηρηθεί για αρκετούς μήνες στον ουρανό, κινείται στην ουράνια σφαίρα σχετικά με τα αστέρια, μπορεί να είναι πολύ λαμπερός και, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, να φαίνεται ακόμα και την ημέρα. Το αντεπιχείρημα στην υπόθεση αυτή είναι ότι οι κομήτες θεωρούνταν στο παρελθόν «κακοί οιωνοί», δηλαδή σημάδια δυσάρεστων γεγονότων, όπως πολέμων, ασθενειών ή φυσικών καταστροφών, επομένως δύσκολα θα συνδυαζόταν η εμφάνισή τους με τη γέννηση του Χριστού.
Η θεωρία του πλανήτη
Θα μπορούσε το «Αστέρι της Βηθλεέμ» να είναι κάποιος πλανήτης που παρατηρούσαν οι μάγοι στον ουρανό; Αυτό είναι μια ισχυρή θεωρία, αφού οι πλανήτες είναι λαμπερά ουράνια αντικείμενα και αλλάζουν θέση σε σχέση με τα υπόλοιπα αστέρια. Με βάση υπολογισμούς που, κατά καιρούς, έχουν γίνει από αστρονόμους, ο πλανήτης Δίας ήταν ορατός στον ουρανό την εποχή που γεννήθηκε ο Χριστός, και μάλιστα φαινόταν πολύ κοντά του κι ο πλανήτης Κρόνος. Όταν παρατηρούμε στον ουρανό δύο ή και περισσότερους πλανήτες σε κοντινή απόσταση, λέμε ότι έχουμε «σύνοδο πλανητών». Τη χρονολογία, λοιπόν, της γέννησης του Ιησού υπολογίζεται ότι συνέβη σύνοδος μεταξύ Δία και Κρόνου, οπότε είναι πιθανό οι μάγοι να παρατήρησαν αυτό το ουράνιο φαινόμενο το οποίο τους εντυπωσίασε και τους υποκίνησε να ξεκινήσουν το ταξίδι τους προς τη Βηθλεέμ.
Σύνοδος Δία – Κρόνου: 21 Δεκεμβρίου 2020
Από τον Σεπτέμβρη ο Δίας και ο Κρόνος πλησιάζουν μεταξύ τους, ώσπου σήμερα θα έχουν επιτύχει την μέγιστη προσέγγιση τους, στις 0,1 μοίρες. Στις εικόνες που ακολουθούν μπορείτε να συγκρίνετε τις θέσεις των πλανητών στον ουρανό στις 13/12 καθώς θα πλησιάζουν και στις 21/12 που θα έχουν πλησιάσει στο μέγιστο.
"Πρόκειται για μια πολύ εντυπωσιακή και σχετικά σπάνια, σύνοδο Δία και Κρόνου, καθώς τέτοιας σπανιότητας φαινόμενο έχει να συμβεί τα τελευταία 397 χρόνια. Γιατί όμως συμβαίνουν οι σύνοδοι πλανητών και Σελήνης στον ουρανό; Η Γη, η Σελήνη και οι υπόλοιποι πλανήτες κινούνται γύρω από τον Ήλιο σχεδόν στο ίδιο επίπεδο, το οποίο ονομάζουμε εκλειπτική. Για τον λόγο αυτό φαίνονται κάποιες φορές να «συναντιούνται» στον ουρανό. Η Γη μας, ολοκληρώνει μια περιφορά γύρω από τον Ήλιο σε ένα έτος. Οι πιο απομακρυσμένοι πλανήτες χρειάζονται αρκετά μεγαλύτερο χρόνο, με τον Δία να ολοκληρώνει σε περίπου 12 έτη μια περιφορά και τον Κρόνο σχεδόν 30 έτη. Γίνονται επομένως περισσότερο σπάνιες οι μεταξύ τους «συναντήσεις». Οι δύο γίγαντες πλανήτες ευθυγραμμίζονται κατά την περιφορά τους γύρω από τον ήλιο και έρχονται σε σύνοδο κάθε 20 χρόνια. Οι επόμενες λοιπόν σύνοδοι Δία- Κρόνου θα πραγματοποιηθούν το 2040 και 2060. Ιδιαιτερότητα της συνόδου που θα συμβεί στις 21 Δεκέμβρη αποτελεί η μέγιστη προσέγγιση των δύο πλανητών, καθώς θα παρατηρούνται σε απόσταση σχεδόν 0,1ο στον ουρανό. Τόσο εντυπωσιακή σύνοδος Δία – Κρόνου έχει να συμβεί από το 1623," εξηγεί η Φιόρη-Αναστασία Μεταλληνού.
Keep in mind: Στις 21 Δεκεμβρίου θα βιώσουμε την μεγαλύτερη νύχτα του έτους – το χειμερινό ηλιοστάσιο – οπότε και την μικρότερη ημέρα. Στην συνέχεια η ημέρα θα αρχίσει να μεγαλώνει έναντι της νύχτας, μέχρι να φτάσουμε στην εαρινή ισημερία (στις 20 Μαρτίου) όπου η διάρκεια της ημέρας θα έχει εξισωθεί με την διάρκεια της νύχτας.
Απόψε το βράδυ το Κέντρο Επισκεπτών Θησείου πραγματοποιεί μια διαδικτυκή βραδιά από το ιστορικό τηλεσκόπιο Δωρίδη, στον λόφο της Πνύκας, με τους αστρονόμους του Κέντρου Επισκεπτών Θησείου Φιόρη - Αναστασία Μεταλληνού, Δημήτριο Τσιμπίδα και Αχιλλέα Στράντζαλη. Για περισσότερες πληροφορίες πατήστε εδώ.
Τι άλλο συμβαίνει αυτές τις μέρες στον χειμερινό ουρανό;
Ωρίωνας: ο κυνηγός των αστεριών
Από τους αστερισμούς που παρατηρούμε στον ουρανό του χειμώνα, σίγουρα ο Ωρίωνας είναι ο πιο εντυπωσιακός. Αποτελείται από λαμπερά αστέρια και απλώνεται σε μεγάλη έκταση στην ουράνια σφαίρα. Δε θα μπορούσε να γίνει και διαφορετικά, αφού στην ελληνική μυθολογία ο Ωρίωνας υπήρξε ο σπουδαιότερος κυνηγός. Ήταν μεγαλόσωμος και δυνατός, και μπορούσε να εξοντώσει κάθε άγριο και επικίνδυνο ζώο. Ο Δίας τον ανέβασε στον ουρανό ως αστερισμό για να τον τιμήσει, μετά τον θάνατό του από τον φοβερό Σκορπιό. Έτσι, λάμπει τις χειμωνιάτικες νύχτες ακολουθούμενος από τον αστερισμό του Μεγάλου Κυνός με το πολύ λαμπερό άστρο στο σαγόνι του, τον Σείριο. Ανάμεσα στα πόδια του βρίσκεται ο αστερισμός του Λαγωού, ενώ πάνω από το κεφάλι και στο ύψος του σπαθιού του λάμπει ο αστερισμός του Ταύρου. Ακόμα πιο μπροστά, παρατηρούμε τις νύμφες Πλειάδες, τις οποίες επίσης κυνηγά ο Ωρίωνας, αλλά ποτέ δεν καταφέρνει να πιάσει.
Ευχαριστούμε θερμά την αστροφυσικός Φιόρη-Αναστασία Μεταλληνού
Με πληροφορίες από το ηλεκτρονικό περιοδικό ‘Kόsμoς’ του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ)
