Η οικονομική κατάσταση της οικογένειας συχνά είναι ένα άβατο για τα παιδιά, ένα θέμα που πολλοί νομίζουν πως «δεν τα αφορά». Η παρεξηγημένη λογική προστασίας των παιδιών από πιο «ενήλικα» ζητήματα είναι κάτι που αφήνει εντέχνως τα παιδιά εκτός συζήτησης, αν όχι εκτός πραγματικότητας. Η δυσκολία της οικογένειας να αγγίξει τέτοια ζητήματα, μπορεί να πηγάζει από συναισθήματα ντροπής και ενοχής για τα οικονομικά, ή ακόμα και να προέρχεται από μια λογική της προστασίας των παιδιών. Έτσι στην πραγματικότητα προστατεύονται εκείνοι (οι ενήλικες) με το να μη συζητούν με τα παιδιά τους τα οικονομικά ζητήματα.
Τι γίνεται όμως με τα παιδιά που εισπράττουν έτσι και αλλιώς αυτά τα συναισθήματα; Τα μεταφράζουν ανάλογα με το ερμηνευτικό τους πλαίσιο, και μπορεί να νιώσουν τύψεις, θυμό, θλίψη έως και απελπισία. Αυτά τα παιδιά μαθαίνουν να αυτοπεριορίζονται, αποφεύγοντας τις ερωτήσεις που μπορεί να έχουν για την οικονομική κατάσταση και διαχείριση της οικογενειακής περιουσίας και αποκτούν μια παθητική στάση απέναντι στα χρήματα, ενώ μπορεί να περιορίζουν τις ανάγκες τους σε στερητικό βαθμό.
Από την άλλη, οι σύγχρονες κοινωνίες προτάσσουν μια κουλτούρα οικονομικής αυτάρκειας, βιώσιμης διαχείρισης της περιουσίας και απόκτηση καλών οικονομικών συνηθειών, όπως η αποταμίευση, ως μέσο πρόληψης κρίσεων. Η οικογένεια ως φορέας προτύπων μπορεί να παίξει κυρίαρχο λόγο στην εκπαίδευση και την υιοθέτηση καλών πρακτικών με πολλούς τρόπους. Το «μοίρασμα της πραγματικότητας» που έτσι κι αλλιώς βιώνουν τα παιδιά σε μια οικογένεια δεν μπορεί μόνο να αποτελέσει χρήσιμη η γνώση αλλά και να γίνει ένα εφόδιο στην ενήλικη ζωή τους. Πώς μπορούμε να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά στην οικονομική διαχείριση ανάλογα με την ηλικία τους;
- Στη σχολική ηλικία: Το παιδί έχει κυρίως ρόλο παρατηρητή σε οικονομικές συναλλαγές. Η τσάντα με το κολατσιό θα μπορούσε να αποτελεί τη βάση για την κατανόηση μιας οικονομικής διαχείρισης. Σε αυτό το στάδιο βοηθάμε τα παιδιά να αποκτήσουν μια πραγματική αίσθηση των χρημάτων και να αντιληφθούν εμπειρικά βασικές οικονομικές έννοιες, όπως το κόστος ευκαιρίας των εναλλακτικών επιλογής και τον εισοδηματικό περιορισμό. Βοηθάμε τα παιδιά να υιοθετήσουν καλές συμπεριφορές, όπως είναι η αποταμίευση (ο κλασικός κουμπαράς) ή η θέσπιση προτεραιοτήτων. Τα ενθαρρύνουμε να αντιστέκονται σε παρορμητικές αγορές και να βάζουν στόχους.
- Στην εφηβεία: Ο γονιός παραμένει ο οικονομικός διαχειριστής αλλά ταυτόχρονα αναθέτει και στον έφηβο τη διαχείριση συγκεκριμένων κατηγοριών δαπανών (π.χ. για διασκέδαση) για τις οποίες του διαθέτει σε συστηματική βάση περιορισμένα χρήματα. Η ανταμοιβή που μπορεί να νιώσει ο έφηβος, ο οποίος προσφέρει «ένα δώρο» στον εαυτό του ή σε τρίτους από «την δική του αποταμίευση» είναι μεγάλη και καλλιεργεί περεταίρω την ωριμότητά του.
- Πρακτικές για όλη την οικογένεια: Με τον σχεδιασμό ενός χάρτη προτεραιοτήτων, τα μέλη της οικογένειας κατανοούν καλύτερα τις ανάγκες κάθε ατόμου και το εύρος των οικογενειακών οικονομικών δυνατοτήτων. Η θέσπιση μικρών ή μεγαλύτερων οικονομικών στόχων βοηθά την οικογένεια να αποταμιεύει για ένα σκοπό. Παράλληλα, είναι σημαντικό να δίνουμε σαφείς απαντήσεις στις ερωτήσεις των παιδιών, πάντοτε λαμβάνοντας υπόψη το γνωστικό τους επίπεδο. Και κάτι που σίγουρα δεν πρέπει να παραλείψουμε:
Η υπενθύμιση ότι πολλά άυλα αγαθά έχουν εξίσου μεγάλη αξία και δυνατότητα απόλαυσης είναι επίσης εποικοδομητική.
Η Παγκόσμια Ημέρα Αποταμίευσης γιορτάζεται στις 31 Οκτωβρίου, σε ανάμνηση της ίδρυσης του Διεθνούς Ινστιτούτου Ταχυδρομικών Ταμιευτηρίων στο Μιλάνο στις 31 Οκτωβρίου 1924.
Ευχαριστούμε θερμά την Ιφιγένεια Σωτηροπούλου, Συμβουλευτική Ψυχολόγο MSc για τις πολύτιμες συμβουλές.
