Έχετε παρατηρήσει τον τελευταίο καιρό το παιδάκι σας να ανοιγοκλείνει συνέχεια τα μάτια του, να τραβάει επίμονα τα αυτιά του, να «καθαρίζει» τη φωνούλα του ή να επαναλαμβάνει διαρκώς κάποιον ήχο; Αναρωτιέστε γιατί το κάνει αυτό και προβληματίζεστε; Στην περίπτωση αυτή μπορεί το παιδί σας να έχει αναπτύξει κάποιο τικ. Συζητήσαμε με την ψυχοθεραπεύτρια Ζωή Στραβοπόδη για όλα εκείνα τα τικ που συχνά προκαλούν μεγάλη δυσφορία τόσο στους γονείς όσο και στα ίδια τα παιδιά.
Τι είναι τα τικ;
Τα τικ είναι ανεπιθύμητες, σπασμωδικές, ακούσιες κι επαναλαμβανόμενες κινήσεις ή ήχοι. Τα πιο γνωστά παραδείγματα είναι:
• οι αιφνίδιες κινήσεις του κεφαλιού ή των ώμων
• το τράβηγμα των αυτιών
• το ανοιγοκλείσιμο των ματιών
• οι γκριμάτσες
• τα επαναλαμβανόμενα πατήματα
• η παραγωγή φωνητικών ήχων (όπως το να βγάζει κάποιος ανεξέλεγκτα ήχους, να βήχει ή ακόμα και να επαναλαμβάνει κάποιες λέξεις ή ολόκληρες φράσεις).
Θα πρέπει να με προβληματίσουν;
Τα τικ συχνά προκαλούν εκνευρισμό και ανησυχία στους γονείς, οι οποίοι αναρωτιούνται αν πρόκειται για κάτι παροδικό ή μόνιμο και δεν ξέρουν τι να κάνουν για να βοηθήσουν το παιδί τους να απαλλαγεί από αυτά. Η αλήθεια είναι ότι τα τικ είναι μια αρκετά συνηθισμένη κατάσταση στην παιδική ηλικία, εμφανίζονται πιο συχνά στα αγόρια από ό,τι στα κορίτσια, συνήθως είναι αθώα, προκαλούν ήπια ενόχληση και τα παιδιά απαλλάσσονται από αυτά μεγαλώνοντας και ωριμάζοντας. Στις περιπτώσεις αυτές δεν χρειάζεται θεραπεία ή συνδρομή ειδικού.
Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που τα τικ είναι αρκετά έντονα και καταλήγουν να παρεμποδίζουν την καθημερινότητα του παιδιού και να επηρεάζουν αρνητικά τις επιδόσεις του στο σχολείο καθώς και την κοινωνικότητά του. Για αυτές τις περιπτώσεις λοιπόν υπάρχουν διαθέσιμες θεραπείες και ψυχολογικές παρεμβάσεις, και καλό είναι οι γονείς να αναζητήσουν τη συνδρομή κάποιου ειδικού (παιδοψυχιάτρου ή παιδοψυχολόγου).
Είναι επίσης χρήσιμο οι γονείς να γνωρίζουν ότι τα τικ μπορεί να εμφανιστούν και ως συμπτώματα άλλων διαταραχών ή συνδρόμων και γι’ αυτό, στην περίπτωση που κάτι τους προβληματίζει, πρέπει να αναφέρουν την ύπαρξή τους στον παιδίατρο ώστε να τους κατατοπίσει για να γίνει η απαραίτητη διάγνωση.
Καταστάσεις στις οποίες μπορεί να εμφανίζονται τικ είναι το Σύνδρομο Tourette, μια σχετικά σπάνια νευροαναπτυξιακή διαταραχή που χαρακτηρίζεται από την παρουσία πολλαπλών κινητικών και φωνητικών τικ. Στη διαταραχή αυτή, τα τικ είναι συνήθως πολυπληθή, εμφανίζονται καθημερινά για τουλάχιστον έξι μήνες και έχουν έντονο αρνητικό αντίκτυπο στην καθημερινή ζωή του ατόμου.
Επίσης, συχνά συμβαίνει τα τικ να συνυπάρχουν με τη ΔΕΠΥ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας) ή με το OCD (Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή).
Στις παραπάνω περιπτώσεις η συμβολή ενός ειδικού κρίνεται απαραίτητη και σε ορισμένες από αυτές οι γιατροί μπορούν να συνταγογραφήσουν φαρμακευτική αγωγή ή άλλες θεραπείες για τη διαχείριση των συμπτωμάτων των τικ, ανάλογα πάντα με τη σοβαρότητα της κατάστασης.
Πού οφείλονται τα τικ; Τι τα προκαλεί;
Οι ακριβείς αιτίες των τικ δεν είναι ακόμη πλήρως κατανοητές. Ωστόσο, έχει παρατηρηθεί ότι υπάρχει γενετική προδιάθεση στην ανάπτυξή τους καθώς και ορισμένοι νευροχημικοί παράγοντες, οι οποίοι μπορεί να συμβάλλουν στην εκδήλωσή τους.
Πάντως, είτε υπάρχει γενετική προδιάθεση είτε όχι, τα τικ είναι σίγουρο ότι επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από συναισθηματικές καταστάσεις και τις περισσότερες φορές αποτελούν για το παιδί έναν τρόπο αποφόρτισης από το άγχος.
Είναι πολύ σύνηθες τα παιδιά (τα οποία δεν έχουν αναπτύξει ακόμα τρόπους να διαχειρίζονται δύσκολες εσωτερικές, συναισθηματικές καταστάσεις ή εξωτερικές πιέσεις) να καταφεύγουν στη σωματική αποφόρτιση ή στην εκδραμάτιση του άγχους και της δυσφορίας τους με παράδοξους –στα ενήλικα μάτια– τρόπους.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για να βοηθήσουν το παιδί τους που έχει τικ;
1. Ενημέρωση: Αποκτήστε γνώσεις σχετικά με τα τικ, ώστε να κατανοήσετε καλύτερα το πρόβλημα του παιδιού σας. Αναζητήστε πληροφορίες από αξιόπιστες πηγές, συμβουλευτείτε ειδικούς και μιλήστε με άλλους γονείς που έχουν παιδιά με τικ.
2. Επικοινωνία: Συζητήστε με το παιδί σας για τα τικ του και προσπαθήστε να τα κατανοήσετε. Αποδείξτε του ότι είστε ανοιχτοί να το ακούσετε και να το στηρίξετε. Είναι σημαντικό να αισθάνεται άνετα να μιλά για τα συμπτώματά του και να μη νιώθει ντροπή ή καταπίεση.
3. Δημιουργία περιβάλλοντος χαλάρωσης: Προσπαθήστε να δημιουργήσετε ένα χαλαρό περιβάλλον στο σπίτι, απαλλαγμένο από άγχος, φωνές και πίεση. Μην αφήνετε το παιδί σας να κουράζεται υπερβολικά.
4. Μη μαλώνετε το παιδί και μην εστιάζετε την προσοχή σας στα τικ. Αγνοήστε τα όταν συμβαίνουν.
5. Ενημερώστε επίσης το περιβάλλον του (σχολείο, συγγενείς) και ζητήστε κι από εκείνους να αγνοούν τα τικ του παιδιού.
6. Αναστοχασμός: Αναλογιστείτε τις καταστάσεις που ενδέχεται να δημιουργούν άγχος στο παιδί πυροδοτώντας την εμφάνισή τους. Η προσωπική μου εμπειρία μου έχει δείξει ότι οι περισσότεροι γονείς δυσκολεύονται να αντιληφθούν τη δική τους συμβολή στις συναισθηματικές αντιδράσεις του παιδιού τους. Η συμβουλευτική γονέων σε αυτές τις περιπτώσεις αποδεικνύεται πολύ χρήσιμη.
BOOM info: Η Ζωή Στραβοπόδη είναι ψυχοθεραπεύτρια και οικογενειακή σύμβουλος (www.psychotherapy4all.gr).
Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στο 17ο τεύχος του BOOM που μπορείτε να διαβάσετε online πατώντας στο εξώφυλλο!
