Η απώλεια ενός ζώου είναι ένα γεγονός που, δυστυχώς, κάποια στιγμή, μπορεί να συμβεί σε κάθε οικογένεια. Πώς μπορούμε να είμαστε προετοιμασμένοι, πώς πρέπει να αντιμετωπίσουμε τα συναισθήματα των παιδιών μας ‒αλλά και τα δικά μας‒ και πόσες αλήθειες πρέπει να πούμε; Συναντήσαμε τον κτηνίατρο Λάζαρο Καρανάσιο και ανοίξαμε μαζί του ίσως την πιο δυσάρεστη συζήτηση. Επειδή όμως οι στιγμές αυτές έρχονται αναπόφευκτα στη ζωή μας, σκεφτήκαμε πως είναι καλό να είμαστε προετοιμασμένοι.
Λάζαρε, πιστεύεις ότι τα παιδιά πρέπει να γνωρίζουν όλη την αλήθεια, είτε πρόκειται ένα ζωάκι να προχωρήσει σε ευθανασία είτε η οικογένειά του γνωρίζει πως το τέλος είναι πολύ κοντά;
Ναι, και είμαι απόλυτος σε αυτό. Οι γονείς θα πρέπει να είναι ανοιχτοί και ειλικρινείς εάν το ζωάκι τους είναι βαριά άρρωστο και η ευθανασία κρίνεται απαραίτητη. Θα ήταν ιδανικό τα παιδιά να το γνωρίζουν το συντομότερο δυνατόν, έτσι οι γονείς θα είναι σίγουροι πως θα το ακούσουν πρώτα από εκείνους με τον σωστό τρόπο και όχι από κάποιον άλλο. Οι γονείς λοιπόν -παρά τη δική τους στενοχώρια- θα πρέπει να βοηθήσουν τα παιδιά να κατανοήσουν γιατί η ευθανασία είναι απαραίτητη. Θα πρέπει να εξηγήσουν στα παιδιά τους ότι ο μικρός τους φίλος μπορεί να πάσχει από γήρας, οπότε να τους πουν ότι όταν ένα ζώο γίνεται πολύ πολύ γέρικο, το σώμα του φθείρεται και παύει να λειτουργεί ή ότι πάσχει από μία ανίατη ασθένεια και δεν μπορεί να θεραπευτεί, καθώς το σώμα του έχει φθαρεί και θα σταματήσει να λειτουργεί, ή ότι του συνέβη ένα ατύχημα και το σώμα του είναι αρκετά χτυπημένο και δεν θα μπορούσε να γιατρευτεί.
Συμβουλεύεις λοιπόν τους γονείς να πουν όλη την αλήθεια ή, κάποιες φορές, είναι καλύτερο να ειπωθεί ένα από τα λεγόμενα «καλά ψέματα», προκειμένου να μην πληγωθεί το παιδί;
Δεν είμαι σύμφωνος να ειπωθούν στα παιδιά «όμορφα ψέματα». Είναι εξαιρετικά σημαντικό οι γονείς να βοηθήσουν τα παιδιά να κατανοήσουν γιατί η ευθανασία είναι απαραίτητη ή για ποιο λόγο πέθανε το ζωάκι τους. Πολύ σημαντικό επίσης είναι να μην αναφέρουμε στο παιδί τη λέξη «έφυγε», γιατί το «έφυγε» συνοδεύεται από το ρήμα «γυρίζει» και η λέξη «χάθηκε» μπορεί να συνοδεύεται από το ρήμα «θα βρεθεί», κι έτσι στο μυαλό των παιδιών θα υπάρχει η ελπίδα ότι κάτι μπορεί να αλλάξει. Η αλήθεια, δοσμένη με τον σωστό τρόπο και τα κατάλληλα λόγια, είναι πάντα ο καλύτερος δρόμος.
Είναι πολύ σημαντικό να μην αναφέρουμε στο παιδί τη λέξη «έφυγε», γιατί το «έφυγε» συνοδεύεται από το ρήμα «γυρίζει» και η λέξη «χάθηκε» μπορεί να συνοδεύεται από το ρήμα «θα βρεθεί», κι έτσι στο μυαλό των παιδιών θα υπάρχει η ελπίδα ότι κάτι μπορεί να αλλάξει.
Τι συμβαίνει στο ιατρείο σου όταν μια οικογένεια έρχεται για να κάνει ευθανασία στο λατρεμένο της κατοικίδιο;
Για αρχή, αν οι γονείς είναι σύμφωνοι, εξηγώ τη διαδικασία της ευθανασίας με απλά λόγια σε όλους. Έπειτα, προτείνω στην οικογένεια να μπει στον χώρο όπου θα γίνει η ευθανασία και μετά το τέλος της, τους δίνω χώρο και χρόνο ώστε να εκφράσουν τα συναισθήματά τους και να είναι δίπλα στον αγαπημένο τους φίλο μέχρι το τέλος.
Τι έχει όμως πραγματικά ανάγκη το κατοικίδιό μας εκείνη τη στιγμή;
Εκείνη τη στιγμή ο αγαπημένος φίλος μας έχει την ανάγκη να νιώσει όλη την αγάπη και τη θαλπωρή που βίωνε σε όλο το διάστημα της ζωής του δίπλα στην οικογένειά του. Θέλει να νιώσει το χάδι, να ακούσει τις φωνές της οικογένειας και να αισθάνεται ότι όλοι είναι εκεί.
Το παιδί μας θα πρέπει να πει «αντίο» στον αγαπημένο του φίλο;
Τα παιδιά χρειάζονται βοήθεια (αυτή η διαδικασία ίσως διαρκέσει και μήνες μετά τον θάνατο του ζώου) στην κατανόηση του γιατί ελήφθη η απόφαση της ευθανασίας ή γιατί το ζωάκι τους πέθανε. Χρειάζονται επίσης να τους δοθεί η ευκαιρία να πουν «αντίο» και να αξιοποιήσουν στο έπακρο κάθε στιγμή που τους έχει απομείνει με τον αγαπημένο τους φίλο.
Είναι, τελικά, όλη αυτή η διαδικασία μια μορφή -αν μας επιτρέπεται- προετοιμασίας για μελλοντικές απώλειες που ίσως βιώσει ένα παιδί;
Φυσικά, η απώλεια του αγαπημένου μας φίλου είναι μια μορφή πένθους και προετοιμάζει τα παιδιά για μελλοντικές απώλειες. Γι’ αυτό, όσο πιο ευθείς είναι οι γονείς απέναντι στα παιδιά και εξηγούν με αλήθειες τον θάνατο, τόσο πιο συνειδητοποιημένα και δυνατά θα είναι στην πορεία της ζωής τους. Τα παιδιά, μέσα από την απώλεια του κατοικιδίου τους, θα περάσουν μέσα από τα στάδια του πένθους και θα βγουν πιο δυνατά.
Ας μιλήσουμε όμως και για τους γονείς, που θα πρέπει να βιώσουν τον πόνο πιο «βουβά», προκειμένου να μην επιβαρύνουν το παιδί τους. Τι τους συμβουλεύεις όταν έρχεται αυτή η στιγμή της απώλειας;
Όσο τα παιδιά βλέπουν δυνατούς τους γονείς τους, τόσο πιο εύκολα θα αποδεχτούν την απώλεια. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει πως οι γονείς δεν θα θρηνήσουν. Οι γονείς θα κλάψουν και θα μιλήσουν ανοιχτά στα παιδιά τους για τον πόνο, τη θλίψη που αισθάνονται, πάντα στο πλαίσιο που μπορεί να αντέξει κάθε παιδάκι ανάλογα με την ηλικία του. Σταδιακά θα πρέπει όμως να περιορίσουν την εκδήλωση των συναισθημάτων τους, καθώς, με το να θρηνούν μόνιμα, τα παιδιά θα βρεθούν με μετέωρα συναισθήματα και όχι οργανωμένα. Είναι καλό λοιπόν, όταν νιώσουν έτοιμοι, να ξεκινήσουν να αναφέρονται στις όμορφες στιγμές που είχαν περάσει με τον μικρό τους φίλο και το θέμα συζήτησης να πάψει να είναι «ταμπού». Μετά τη θλίψη, σιγά σιγά θα έρθει το γλυκό χαμόγελο των αναμνήσεων.
Δώσε μας το πιο σημαντικό tip για να το έχουμε πάντα στο μυαλό μας (και ας είναι αχρείαστο).
Οι γονείς, μετά την απώλεια ενός κατοικιδίου, μπορούν να ενθαρρύνουν τα παιδιά να ασχοληθούν με δραστηριότητες προκειμένου να εκφράσουν την αγάπη και τη θλίψη τους (σχέδιο, ζωγραφιές, λεύκωμα) ή, ακόμα, να τα παροτρύνουν να φυτέψουν έναν θάμνο ή ένα δέντρο στη μνήμη του.
Και μετά την απώλεια, πώς προχωράμε;
Η απόκτηση ενός νέου ζώου συντροφιάς αρχικά ακούγεται αδύνατη. Όσο περνάει ο καιρός όμως μοιάζει πιο πιθανή και θα είχε σαν αποτέλεσμα τα παιδιά να νιώσουν ότι η θλίψη τους σιγά σιγά απαλύνεται, αφού η αγάπη τους μπορεί ξανά να δοθεί απλόχερα σε ένα νέο ζωάκι. Μην παραξενευτείτε αν στην αρχή τα παιδιά σας αντιδράσουν με θυμό και ενοχή απορρίπτοντας τον νέο τους φίλο. Είναι βέβαιο πως το νέο μέλος της οικογένειάς σας θα τους κλέψει πολύ σύντομα την καρδιά.
BOOM Note: Ο Λάζαρος μας παραχώρησε τις φωτογραφίες των αξιολάτρευτων αυτών ζώων που χαίρουν άκρας υγείας! Ευχαριστούμε πολύ τον ίδιο αλλά και τους ιδιοκτήτες των πανέμορφων αυτών πλασμάτων!
Για έξτρα δόσεις γλυκύτητας και τρυφερότητας, ακολουθήστε τον Λάζαρο Καρανάσιο στο @kalaazar.
Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στο 13ο τεύχος του BOOM που μπορείτε να διαβάσετε online πατώντας επάνω στο εξώφυλλο!
