Ενώ αναρωτιόμαστε γιατί η Ελλάδα πέφτει διαρκώς στην παγκόσμια κατάταξη του Pisa –που αξιολογεί τυχαία δείγματα μαθητών από όλο τον κόσμο στην κατανόηση κειμένου, στα μαθηματικά και στις φυσικές επιστήμες– στην κορυφή του διαγωνισμού στην Ευρώπη, μετά τους «συνήθεις υπόπτους» στις ασιατικές χώρες, δεν ποζάρει, όπως ίσως θα περίμενε κάποιος, μια σκανδιναβική χώρα αλλά η μικρή και φτωχή, συγκριτικά με τους δείκτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Εσθονία.
Αναζητώντας τους παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτή την αληθινή ιστορία εκπαιδευτικής επιτυχίας, η Guardian ταξίδεψε στην Εσθονία και μπήκε σε κάποια από τα καλύτερα σχολεία της χώρας. Παρακολούθησε συζητήσεις στην τάξη με αφετηρία προβολές κλασικών πλέον ταινιών sci-fi. Έμαθε ότι μια θεμελιώδης αρχή του εκπαιδευτικού συστήματος της είναι η ισότητα – εξού και μέτρα όπως η παροχή δωρεάν σχολικών γευμάτων σε όλους τους μαθητές και τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Ενημερώθηκε για το πρόγραμμα Tiigrihüpe, που ήδη από το 1997 επενδύει στην αναβάθμιση του τεχνικού εξοπλισμού των σχολείων και τη σύνδεσή τους με το διαδίκτυο αλλά και στη διαρκή επιμόρφωση των εκπαιδευτικών.
Παρατήρησε ότι οι πρακτικές δεξιότητες και οι τέχνες δεν είναι παραγκωνισμένες – κάθε άλλο. Όλα τα παιδιά παρακολουθούν μαθήματα μουσικής αλλά και μαγειρικής και πλεξίματος. Μια 17χρονη μαθήτρια, η Cordelia Violet Paap, επιβεβαιώνει στο βρετανικό μέσο ότι το σχολείο της «είναι πολύ πιο διασκεδαστικό από τον συμβατικό τρόπο εκπαίδευσης, όπου απλά κάθεσαι σε μια τάξη και ακούς». Για να αποφευχθούν, ωστόσο, παρανοήσεις, η συνομήλική της Targo Tammela προσθέτει ότι «υπάρχει και πειθαρχία, πρέπει να περνάς κάθε τεστ».
Σε ένα δημοτικό σχολείο στην πρωτεύουσα, το Ταλίν, η Βρετανίδα δημοσιογράφος Emine Saner παρακολούθησε πολλά παιδιά να φεύγουν μόνα τους, ή με παρέες φίλων, για το σπίτι. Συζητώντας με κάποιους 10χρονους και 11χρονους μαθητές σε άψογα αγγλικά, της λένε ότι ακόμα και στη διάρκεια του μαθήματος ο δάσκαλος τούς επιτρέπει σύντομα διαλείμματα απλά για να κινηθούν ή να παίξουν ένα παιχνίδι.
Ο νεαρός διευθυντής του δημοτικού, Henrik Salum, προσθέτει ότι και οι εκπαιδευτικοί απολαμβάνουν μεγάλο βαθμό ελευθερίας – ενώ φυσικά πρέπει να ανταποκριθούν ταυτόχρονα σε κάποιους στόχους.
Και η Εσθονία, ωστόσο, αντιμετωπίζει προβλήματα που παρατηρούνται σε πολλά σχολεία ανά τον κόσμο, όπως η έλλειψη προσωπικού και οι χαμηλές αμοιβές των εκπαιδευτικών. Αυτό δεν το αρνείται ούτε η υπουργός Παιδείας της χώρας, Kristina Kallas, η οποία επισημαίνει ότι η έλλειψη πόρων είναι ακόμα πιο έντονη αυτή την περίοδο, «λόγω της οικονομικής ύφεσης και επειδή οποιοδήποτε πλεόνασμα στον προϋπολογισμό διοχετεύεται στην άμυνα, γιατί βρισκόμαστε σε ιδιαίτερα επισφαλή θέση [αναφερόμενη στον γειτονικό πόλεμο της Ρωσίας και της Ουκρανίας]».
Παρ’ όλα αυτά, πιστεύει ότι το πιο δυνατό σημείο του εκπαιδευτικού συστήματος της χώρας είναι ότι χτίζεται «από κάτω προς τα πάνω και δεν ελέγχεται από την κεντρική κυβέρνηση. Όλοι αφήνουν την εκπαίδευση στα χέρια των ειδικών. Συχνά υπάρχουν δημόσια debate ανάμεσα στους δασκάλους και τα πανεπιστήμια, για το αν κάτι πρέπει να γίνει με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, αλλά δεν ανακατεύονται πολιτικοί».
Μέσα στα τελευταία πέντε χρόνια έχουν κατασκευαστεί 13 καινούρια γυμνάσια. Ένα από αυτά που επισκέπτεται η Guardian, το Pelgulinna State Gymnasium, θεωρείται ανάμεσα στα καλύτερα αλλά και τα ομορφότερα, καθώς στον σχεδιασμό του έχει δοθεί έμφαση στον χώρο, το φως και τα φυσικά υλικά, όπως το ξύλο. Σε μια αίθουσα οι μεγάλες οθόνες όπου οι μαθητές, σε μικρές ομάδες, μοιράζονται παρουσιάσεις, συνυπάρχουν με γωνιές χαλάρωσης για τα παιδιά. Το κτίριο διαθέτει επίσης 300 θέσεις στάθμευσης για ποδήλατα, ντιζαϊνάτες τουαλέτες, μια άνετη βιβλιοθήκη και δέντρα ακόμα και σε εσωτερικούς χώρους.
Μαθήματα όπως οι συζητήσεις γύρω από ταινίες επιστημονικής φαντασίας sci-fi απηχούν την ανάγκη της νέας γενιάς, σύμφωνα με την επικεφαλής εκπαιδευτικό Agne Kosk, «να εκφράζει την άποψή της, να συμμετέχει στη συζήτηση και να μαθαίνει όλες τις πλευρές ενός θέματος. Η διδασκαλία μόνο μέσα από ένα βιβλίο δεν έχει πλέον αποτέλεσμα». Όπως καταλήγει, ωστόσο, «το νούμερο ένα είναι μια καλή σχέση με τους μαθητές. Αν δεν ταιριάξεις μαζί τους, ό,τι κι αν κάνεις δεν έχει σημασία».
Με στοιχεία από Guardian.
