Στο σπίτι μπορεί η γλώσσα του να τρέχει «ροδάνι», αλλά μπροστά στις δασκάλες δεν ξεστομίζει λέξη. Τι του συμβαίνει;
Ο Κ. ήταν ένα ζωηρό και φαινομενικά εξωστρεφές αγοράκι, που, ξαφνικά, στο νηπιαγωγείο του κόπηκε η μιλιά. Ενώ στο σπίτι η γλώσσα του συνέχισε να τρέχει «ροδάνι», μόλις διέσχιζε το κατώφλι του σχολείου βουβαινόταν. Ανήσυχη η μαμά του, απευθύνθηκε σε ειδικούς και η διάγνωση ήταν μια διαταραχή που δεν είχε ξανακούσει ποτέ: «επιλεκτική αλαλία». Με την κατάλληλη παρέμβαση, ο Κ. ξεπέρασε εντελώς το πρόβλημά του. Τι είναι όμως η «επιλεκτική αλαλία»; Πώς θα την αναγνωρίσουμε στο δικό μας παιδί και, κυρίως, πώς θα την αντιμετωπίσουμε;
Τι είναι
Πρόκειται για μια αγχώδη διαταραχή, σχετικά σπάνια (εντοπίζεται σε έξι στα 1.000 παιδιά), που συναντάται κυρίως σε ηλικίες 3-5 ετών. Το παιδί όταν βρίσκεται σε οικείο περιβάλλον μιλάει και επικοινωνεί κανονικά, αλλά κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες δυσκολεύεται. Μερικοί παράγοντες κινδύνου για την εμφάνισή της είναι η γενετική προδιάθεση στο άγχος, ένα δίγλωσσο ή πολύγλωσσο περιβάλλον και κάποια μοντέλα ανατροφής (π.χ. υπερπροστατευτικοί γονείς).
Πώς γίνεται η διάγνωση
Σύμφωνα με το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας:
- Το παιδί είναι συνήθως ομιλητικό στο σπίτι με την οικογένειά του, αλλά σε άλλα περιβάλλοντα περιορίζεται σε μονοσύλλαβες λέξεις, επιφωνήματα ή χειρονομίες.
- Η κατάσταση διαρκεί για τουλάχιστον έναν μήνα.
- Η κατάσταση επηρεάζει αρνητικά το σχολείο και άλλες δραστηριότητες του παιδιού.
- Δεν οφείλεται σε άλλες διαταραχές, π.χ., σε κάποια ψυχωτική διαταραχή.
- Το παιδί είναι υπερβολικά προσκολλημένο στους γονείς του.
- Είναι υπερβολικά ντροπαλό.
- Αποφεύγει την επαφή με άλλους (κοινωνική απομόνωση).
- Παρουσιάζει συναισθηματικά ξεσπάσματα.
Πώς αντιμετωπίζεται
Τα καλά νέα είναι ότι τα παιδιά με επιλεκτική αλαλία στη μεγάλη πλειοψηφία τους αναπτύσσουν φυσιολογικά τους μηχανισμούς του λόγου. Ένα μικρότερο ποσοστό μπορεί να παρουσιάσει δυσκολίες στην αντίληψη, στο λόγο, μαθησιακές ή αναπτυξιακές διαταραχές.
Σε κάθε περίπτωση, αν υποψιαζόμαστε ότι το παιδί μας έχει επιλεκτική αλαλία απευθυνόμαστε σε λογοθεραπευτή και ψυχολόγο, οι οποίοι αποφασίζουν ποια θα είναι η κατάλληλη παρέμβαση.
Τι μπορούμε να κάνουμε για να το βοηθήσουμε ως γονείς;
Μερικές από τις συμβουλές που δίνει η Μάγκι Τζόνσον, σύμβουλος της βρετανικής οργάνωσης Challenging Selective Mutism:
- Προσπαθούμε να ενισχύσουμε την αυτοεκτίμηση και το αίσθημα ασφάλειάς του.
- Ποτέ δεν το πιέζουμε να μιλήσει, ούτε αντιμετωπίζουμε τη συμπεριφορά του με θυμό.
- Ενημερώνουμε το περιβάλλον του για τις δυσκολίες του και τα αίτιά τους.
- Στις συζητήσεις με το παιδί μας, εστιάζουμε στις επιτυχίες και όχι στις αποτυχίες του.
- Είμαστε συνεπείς απέναντι σε μια ρουτίνα: το βοηθάει να αντιμετωπίσει το άγχος.
- Δεν αποφεύγουμε εντελώς τις στρεσογόνες δραστηριότητες: όσο κι αν το δυσκολεύουν στην αρχή, σταδιακά του δίνουν την ευκαιρία να αναπτύξει εργαλεία διαχείρισης του άγχους (π.χ., επιτρέπουμε στο παιδί μας να δώσει μόνο του την παραγγελία στον σερβιτόρο).
- Το συνοδεύουμε σε μια δραστηριότητα στην οποία αρνείται να πάει μόνο του (π.χ., σε ένα πρόγραμμα δημιουργικής απασχόλησης), αλλά κρατάμε όσο το δυνατόν αποστάσεις, ώστε να το βοηθήσουμε να αναπτύξει αυτονομία.
- Επιστρατεύουμε τα παιχνίδια ρόλου, αναβιώνοντας μέσα από αυτά καταστάσεις που το αγχώνουν, για παράδειγμα, μια επίσκεψη στον παιδίατρο ή ένα παιδικό πάρτι.
- Αποφεύγουμε να κάνουμε εκπλήξεις. Το προετοιμάζουμε, π.χ., από πριν για ένα playdate ή ένα πάρτι γενεθλίων, διαφορετικά μπορεί να το κατακυριεύσει το άγχος.
- Όταν διστάζει να μιλήσει σε κάποιον, του δίνουμε εναλλακτικές. Π.χ.: «Η γιαγιά το ξέρει ότι δεν είσαι ακόμα έτοιμος να της μιλήσεις, αλλά μπορείς να μιλήσεις σε εμένα ή στον μπαμπά μπροστά της», «Το καταλαβαίνω ότι δυσκολεύεσαι τώρα να μιλήσεις στη δασκάλα σου, αλλά αν θέλεις μπορείς να γελάσεις».
- Δίνουμε ευκαιρίες στο παιδί μας να εκτονώσει το άγχος του. Π.χ., μέσα από κάποια αθλητική ή καλλιτεχνική δραστηριότητα μετά το σχολείο. Αναζητούμε επίσης, σε συνεργασία με ειδικούς, την ενδεχομένη πηγή του άγχους του, για να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα από τη ρίζα του.
BOOM Note: Κάθε περίπτωση παιδιού είναι μοναδική και οι ειδικοί θα μας καθοδηγήσουν με περισσότερες και πιο εξατομικευμένες συμβουλές.
