Εύα Ανυφαντή
Mon, 16/03/2020 - 14:29
Σήμερα μπαίνει επίσημα η άνοιξη και έχουμε εαρινή ισημερία. Τι σημαίνει όμως αυτό;
- Κάθε πότε έχουμε ισημερία; Κάθε χρόνο συμβαίνουν δύο ισημερίες (ίση μέρα και ίση νύχτα): Η εαρινή ισημερία τον Μάρτιο και η φθινοπωρινή ισημερία τον Σεπτέμβριο. Όπως επίσης συμβαίνουν και δύο ηλιοστάσια: Το χειμερινό ηλιοστάσιο τον Δεκέμβριο, όπου βιώνουμε την μεγαλύτερη νύχτα του έτους - και το θερινό ηλιοστάσιο τον Ιούνιο, όπου βιώνουμε την μεγαλύτερη ημέρα του έτους.
- Γιατί συμβαίνει αυτό; Τα ηλιοστάσια και οι ισημερίες συμβαίνουν γιατί όλες οι ημέρες του έτους δεν έχουν ίση διάρκεια μεταξύ τους. Το καλοκαίρι παρατηρούμε ότι οι ημέρες είναι μεγαλύτερες και οι νύχτες μικρότερες. Το αντίθετο συμβαίνει το χειμώνα, όπου οι ημέρες είναι μικρότερες και οι νύχτες μεγαλύτερες. Αυτό συμβαίνει γιατί, καθώς η Γη μας περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο, ο άξονας περιστροφής της παρουσιάζει κλίση προς το επίπεδο περιφοράς. Το επίπεδο αυτό το ονομάζουμε εκλειπτική. Όμως, δύο φορές το χρόνο, η Γη βρίσκεται σε τέτοια θέση που οι ακτίνες του ήλιου πέφτουν κάθετα στον άξονα περιστροφής (ή εντελώς κατακόρυφα στον ισημερινό). Τότε η διάρκεια της ημέρας γίνεται ίση με τη διάρκεια της νύχτας. Αυτό συμβαίνει στις ισημερίες. Έτσι στην εαρινή ισημερία οι ακτίνες του Ήλιου πέφτουν κατακόρυφα στον ισημερινό της Γης και η ημέρα διαρκεί όσο και η νύχτα. Το φαινόμενο της ισημερίας παρουσιάζεται σε όλους τους πλανήτες κάθε ηλιακού συστήματος, των οποίων ο άξονας περιστροφής βρίσκεται σε κλίση ως προς το επίπεδο περιφοράς γύρω από το αστέρι τους.
- Πώς σχετίζεται αυτό με τις εποχές; Οι ισημερίες και τα ηλιοστάσια αποτελούν 4 συγκεκριμένες ημέρες μέσα στο έτος και σηματοδοτούν τη διάρκεια των εποχών.
- Ο Έλληνας αστρονόμος Μέτωνας παρατηρώντας την κίνηση του ήλιου κατά την διάρκεια του έτους από τον λόφο της Πνύκας, στην Αθήνα, υπολόγισε με μεγάλη ακρίβεια τη διάρκεια των εποχών. Το όργανο που χρησιμοποίησε ονομαζόταν ηλιοτρόπιο, το οποίο δυστυχώς δεν έχει διασωθεί.
- Ο Ερατοσθένης, σπουδαίος μαθηματικός και γεωγράφος, είχε την ιδέα, χρησιμοποιώντας την θέση του Ηλίου στο θερινό ηλιοστάσιο, να πραγματοποιήσει ένα πείραμα σε δυο διαφορετικές πόλεις της Αιγύπτου (Αλεξάνδρεια και Συήνη) και να υπολογίσει την περίμετρο της Γης 2,5 χιλιάδες χρόνια πριν! Και το κατάφερε, με μόνα εργαλεία μια ράβδο, «βηματιστές» της εποχής για τη μέτρηση αποστάσεων, βασικές αρχές της τριγωνομετρίας και καθαρή σκέψη! Οι "δυνατοί λύτες" που θέλουν να δοκιμάσουν να πραγματοποιήσουν το ιστορικό «πείραμα του Ερατοσθένη» μπορούν να μπουν εδώ.
Ευχαριστούμε θερμά τη Φιόρη – Αναστασία Μεταλληνού, αστροφυσικό στο Κέντρο Επισκεπτών Θησείου, ΙΑΑΔΕΤ, Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών για τις πολύτιμες πληροφορίες.
