Η ένταση, η δυσάρεστη ατμόσφαιρα και η βία στο σπίτι έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην ψυχική ισορροπία, την υγιή ανάπτυξη του παιδιού, την πρόοδό του στο σχολείο και την αλληλεπίδρασή του με τις συμμαθήτριες και τους συμμαθητές του. Χρονιές μετάβασης όπως εκείνη από το Νηπιαγωγείο στην Α’ Δημοτικού καθίστανται ιδιαίτερα δύσκολες για τα παιδιά που βιώνουν τη δυσαρμονία στο σπίτι...
Ένα ασφαλές «λιμάνι»
Όταν ένα παιδί νιώθει το σπίτι του ως ένα απάνεμο και ασφαλές «λιμάνι», ένα μέρος αναδόμησης, αγάπης, φροντίδας, αποδοχής και κατανόησης, τότε αποκτά και τη δύναμη να ξανοιχτεί, να μάθει, να δοκιμάσει και να γνωρίσει τον κόσμο. Καθίσταται έτσι ανθεκτικότερο, ικανότερο αλλά και δημιουργικότερο απέναντι στις κοινωνικές και μαθησιακές προκλήσεις που αναπόφευκτα θα συναντήσει στο σχολείο. Ένα παιδί όμως που στο σπίτι βιώνει την ένταση, τη βία και τις διαμάχες, στο σχολείο θα έχει δυσκολίες απόδοσης και αλληλεπίδρασης, με μελλοντικές προεκτάσεις.
Πρόσφατες έρευνες για την ανάπτυξη και τη λειτουργία του παιδικού εγκεφάλου αποκάλυψαν ότι το στρες και το άγχος περιορίζουν την πρόσβαση σε μέρη του εγκεφάλου που πρέπει να αναπτύξουμε στα παιδιά και που αφορούν τόσο στο γνωστικό αντικείμενο όσο και στην κρίση, το ήθος, την ενσυναίσθηση, τη συνείδηση. Μέρη δηλαδή που τα παιδιά χρειάζονται για να προοδεύσουν στο σχολείο, για να αλληλεπιδράσουν και να είναι κοινωνικοποιημένα.
Πώς αντιδρά ένα παιδί που έχει ανάγκη αναγνώρισης και υποστήριξης
Όταν δεν έχει ικανοποιηθεί επαρκώς η ανάγκη του παιδιού για αναγνώριση, υποστήριξη και ασφάλεια, θα την αναζητήσει ώστε να την αναπληρώσει. Μπορεί να κάνει ό,τι θέλουν οι άλλοι ή να προσπαθεί να αναδειχθεί επιβάλλοντας τον εαυτό του. Όσον αφορά το πρώτο, η αγωνία να είναι αρεστό το καθιστά εύκολο στόχο για τους άλλους. Το παιδί αυτό φτάνει στο σχολείο με μια ευθραυστότητα που, για να την προστατεύσει, μπορεί να απομονώνεται, να γκρινιάζει ή να προσκολλάται. Όσον αφορά το δεύτερο, όταν στο σπίτι γίνεται μάρτυρας βίας, στο σχολείο θα επιδεικνύει παρόμοιες συμπεριφορές. Το γεγονός αυτό καθώς και η αντιδραστικότητα και η υπερένταση συνιστούν τον απόηχο της εσωτερικής αναταραχής και της ανάγκης να λάβει από κάπου την αναγνώριση και το ενδιαφέρον που τόσο έχει ανάγκη.
Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς των παιδιών που δέχονται την γκρίνια ή την επιθετικότητα των «πληγωμένων» παιδιών
Οι γονείς πρέπει να έχουμε μια εικόνα του τι γίνεται στο σχολείο. Ανοίξτε κουβέντα ή αναπτύξτε ένα περιστατικό λέγοντας:
• Δώσε μου μία καλύτερη εικόνα.
• Αν ήμουν κι εγώ εκεί, τι θα έβλεπα;
• Πώς έγινε αυτό;
• Τι έγινε πριν/μετά;
Βοηθήστε το να αναλογιστεί πάνω σε συμπεριφορές και αντιδράσεις: «Συμφωνείς με τον Χ που κοροϊδεύει αυτό το παιδί;». Χωρίς να κακοχαρακτηρίσουμε κανέναν, μπορούμε να δηλώσουμε τη θέση μας και τη συμπαράστασή μας – «Η Μαρία είναι φίλη σου αλλά δεν είναι σωστό να κοροϊδεύει. Φαντάζομαι ότι η Στέλλα ένιωσε πολύ άσχημα». Και, αν κάποιος κοροϊδεύει το δικό μας παιδί: «Φυσικά και ένιωσες άσχημα». Τέλος, βοηθήστε το ώστε να βρείτε λύσεις μαζί: «Για να δούμε, τι μπορούμε να κάνουμε;». Σημειώστε ότι τα μικρά παιδιά θέλουν καθοδήγηση. Πείτε:
• Ίσως, για λίγο, να κάνεις πιο πολύ παρέα με την Κατερίνα.
• Νομίζω πως αν έπαιζες με τη Στέλλα, θα ένιωθε καλύτερα.
• Πιστεύω ότι αν η κυρία το μάθει, μπορεί να βοηθήσει. Τι λες;
Όντας συντονισμένοι και φροντίζοντας να μην είμαστε παρεμβατικοί στο έργο του σχολείου με το παραμικρό, δίνουμε στο παιδί μας ένα μικρό χρονικό περιθώριο να δοκιμάσει αυτά που είπαμε. Εφόσον δεν υπάρχει αποτέλεσμα, τότε απευθυνόμαστε στους εκπαιδευτικούς.
Η ανάγκη του παιδιού να νιώσει ασφαλές είναι μία εγγενής ανάγκη, γεννιόμαστε με αυτή. Όταν στερούμε από το παιδί μας την ασφάλεια, είναι σαν να του στερούμε την τροφή και το νερό. Έτσι, το παιδί πηγαίνει στο σχολείο με αυτή την εσωτερική «αντάρα», με αυτό το κενό. Ευάλωτο, όχι μόνο στη γνώση αλλά και στην αλληλεπίδραση με τα άλλα παιδιά.
Ένα άρθρο από τη Χριστίνα Ρασιδάκη, Ψυχοθεραπεύτρια, Σύμβουλο Γονέων & Εκπαιδευτικών, Επιστημονική Συνεργάτιδα του Σωματείου ΕΛΙΖΑ – Εταιρία Κατά της Κακοποίησης του Παιδιού
Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Χαρούμενα Πρωτάκια - the BOOM edition, που κυκλοφόρησε τον Σεπτέμβριου του 2021.
